همایش علمی «دیپلماسی مقاومت» روز شنبه مورخ 27 اردیبهشت 1404 در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.
این همایش با حضور جمعی از اساتید، پژوهشگران، مسئولان و شخصیت‌های داخلی و خارجی برگزار و به بررسی ابعاد مختلف شکل‌گیری و توسعه دیپلماسی مقاومت در سطح ملی و بین‌المللی پرداخت. در این نشست، محورهایی همچون تبیین افکار و عملکرد شهدای والامقام آیت‌الله شهید رئیسی و شهید دکتر امیر عبداللهیان، نقش جبهه مقاومت و قدرت‌های نوظهور جهانی، آینده‌پژوهی جبهه مقاومت در منطقه و جهان و چالش‌های پیش‌رو مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

همچنین در این همایش ضمن بزرگداشت یاد و خاطره شهدای خدمت تأکید گردید که مقاومت نه تنها یک واکنش سیاسی، بلکه یک منطق تمدنی و ضرورت زیست جهانی است که ریشه در فرهنگ، ایمان و تجربه ملت‌ها دارد.

دکتر سعیدرضا عاملی، عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی و رئیس دانشکده مطالعات جهان،  حجت‌الاسلام و المسلمین مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، حجه الاسلام و المسلمین دکتر خسروپناه،  دکتر امید، سرپرست دانشگاه تهران،  دکتر علی‌اکبر صالحی رئیس بنیاد ایران‌شناسی و وزیر اسبق امور خارجه و دکتر محمدمهدی اسماعیلی وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین دکتر عبدالحسین اسماعیلی رئیس دفتر رئیس جمهور شهید آیه الله رئیسی از جمله سخنرانان این همایش بودند که بر نقش دانشگاهیان، نخبگان و دیپلماسی هوشمند در تداوم و تقویت مقاومت تأکید کردند.

این همایش با هدف نهادینه‌سازی ادبیات مقاومت در جامعه دانشگاهی و پاسداشت یاد و خاطره شهدای خدمت برگزار شد و مجموعه مقالات علمی مرتبط نیز در قالب کتابی در مراسم اختتامیه این نشست رونمایی گردید.

نشست ملی دیپلماسی مقاومت محصول همکاری دانشکده مطالعات جهان – دانشگاه تهران، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه های کشور، نهاد مجاهدان در غربت و دبیرخانه شورای تخصصی تحول علوم انسانی – شورای عالی انقلاب فرهنگی بود.

مراسم افتتاحیه

1. عزت: برآمده از هویت اصیل و آزادگی انسان.
2. حکمت: عقلانیت و قدرت تصمیم‌گیری صحیح در لحظه مناسب.
3. مصلحت: تدبیری که استمرار حرکت ارزشی را هموار می‌کند و نباید با سازش اشتباه گرفته شود.

رستمی، مقاومت را مفهومی فراتر از یک واکنش سیاسی دانست و آن را مسئولیتی انسانی و دینی خواند که باید با بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های دیپلماسی رسمی، عمومی و رسانه‌ای دنبال شود. همچنین از تلاش‌ها و خدمات شهید رئیسی و شهید امیر عبداللهیان به عنوان نمادهای دیپلماسی مقاومت تجلیل کرد و یادآور شد که مقام معظم رهبری شهید رئیسی را مرد کار و خدمت معرفی کرده‌ است.

در پایان، حجت‌الاسلام رستمی با آرزوی پایان یافتن ظلم و تحقق عدالت جهانی، از همه دست‌اندرکاران همایش و شرکت‌کنندگان تشکر کرد و از حاضران خواست تا یاد شهدای مقاومت را گرامی بدارند.

دکترمحمدمهدی اسماعیلی سخنران دیگر افتتاحیه این نشست ضمن گرامیداشت یاد شهید آیت‌الله رئیسی و شهید امیرعبداللهیان، بر جایگاه ویژه موضوع فلسطین و غزه در برنامه‌ها و دغدغه‌های این شهدا تأکید کرد. اسماعیلی با بیان خاطراتی از سفرهای خارجی همراه با شهید رئیسی، گفت که ایشان همواره از هر فرصت و تریبونی برای رساندن صدای مظلومیت مردم فلسطین استفاده می‌کردند و این موضوع را وظیفه‌ای مهم برای خود می‌دانستند.

وی با اشاره به تفاوت ماهوی نهضت امام خمینی(ره) با سایر حرکت‌های معاصر، آن را نهضتی ضد استعماری و فراتر از مرزهای جغرافیایی ایران دانست و یادآور شد که مبارزه با استعمار و استبداد از ابتدا در ذات انقلاب اسلامی وجود داشته است. اسماعیلی تأکید کرد که نظریه مقاومت، همان‌گونه که رهبر انقلاب بیان کرده‌اند، تنها یک واژه نیست، بلکه یک نظریه جامع با ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و رسانه‌ای است که باید در دانشگاه‌ها و محافل علمی مورد تبیین و تقویت قرار گیرد.

وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به تحولات اخیر منطقه و جنایات علیه مردم فلسطین، مقاومت را راهبردی پیروزمندانه و کم‌هزینه‌تر از سازش دانست و بر لزوم غنی‌سازی ادبیات مقاومت در فضای علمی و دانشگاهی تأکید کرد. وی دانشکده مطالعات جهان را پیشانی فعالیت‌های بین‌المللی دانشگاه تهران دانست و نقش آن را در ترویج و تبیین نظریه مقاومت ستود.

اسماعیلی در پایان با نقل بیانات رهبر معظم انقلاب، بر تبلیغ و ترویج نظریه مقاومت در برابر دشمنان قدرتمند و حمایت از جوانان مقاوم در کشورهای مختلف تأکید کرد و یادآور شد که شهید رئیسی را رهبران گروه‌های جهادی «رئیس‌جمهور مقاومت» و شهید عبداللهیان را «وزیر امور خارجه مقاومت» می‌دانستند.

وی ضمن ابراز خوشحالی از حضور در این مراسم و گرامیداشت یاد شهید آیت‌الله رئیسی و شهید عبداللهیان، بر اهمیت مقاومت در برابر بحران‌های اخلاقی و ارزشی جهان امروز تأکید کرد. او گفت که ایران و ونزوئلا در شرایطی که جهان با بی‌نظمی، بحران و سلطه‌گری امپریالیسم روبروست، حاضر نیستند فرهنگ و استقلال خود را فدای فشارهای خارجی کنند و در مقابل امپریالیسم ایستادگی می‌کنند.

بیومورگی با اشاره به شرایط بحرانی و بی‌ثباتی در جهان، عملکرد رژیم صهیونیستی و ایالات متحده را مصداق خشونت و جنایت دانست و گفت: در این میان، شخصیت‌هایی چون شهید رئیسی و شهید عبداللهیان با تکیه بر اخلاق و ارزش‌های انسانی، نماد مقاومت و ایستادگی هستند.

او همچنین با اشاره به روابط دوستانه و تاریخی ایران و ونزوئلا، تأکید کرد که دو کشور با همکاری و اتحاد، نقش مهمی در شکل‌گیری نظم جدید جهانی و مقابله با سلطه‌گری ایفا می‌کنند. بیومورگی ابراز امیدواری کرد که با تداوم مقاومت و همبستگی میان ملت‌های مستقل، دوران جدیدی از رنسانس و پیشرفت برای منطقه و جهان رقم بخورد.

روحانی برجسته بحرینی، شیخ عبدالله الدقاق، دیگر سخنران افتتاحیه بود که سخنان خود را با تأکید بر اصول سه‌گانه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران و مقاومت یعنی عزت، حکمت و مصلحت، آغاز کرد. وی با استناد به آیات قرآن، اصل عزت را مهم‌ترین رکن دانست و بیان کرد که برخی برای کسب عزت به بیگانگان پناه می‌برند، اما عزت واقعی نزد خداوند است. او رفتار برخی سران کشورهای منطقه در سفر ترامپ را نمونه‌ای از جستجوی عزت در جای نادرست دانست و تأکید کرد که نتیجه آن جز تحقیر و ذلت نبود.

رییس دانشگاه امام  هادی با اشاره به شخصیت شهید آیت‌الله رئیسی و شهید دکتر امیرعبداللهیان، آن‌ها را نمادهای عزت و کرامت در عرصه دیپلماسی ایران معرفی کرد و گفت که حضور این دو شهید در هر صحنه‌ای، جلوه‌ای از عزت و بزرگی برای جمهوری اسلامی بود. وی همچنین اصل حکمت و مصلحت را برگرفته از آموزه‌های قرآنی دانست و نمونه‌هایی از رفتار جمهوری اسلامی در عرصه بین‌المللی، از جمله حضور شهید رئیسی در سازمان ملل و دفاع از ارزش‌های اسلامی را مصداق این اصول برشمرد.

شیخ الدقاق در بخش دیگری از سخنان خود، به نقش معنوی شهید امیرعبداللهیان در دوران سفارت ایران در بحرین اشاره کرد و گفت که ایشان توجه ویژه‌ای به مساجد و حسینیه‌ها داشتند و همواره در مراسم مذهبی حضور پیدا می‌کردند. او همچنین شهید امیرعبداللهیان را مذاکره‌کننده‌ای قوی و شخصیتی شجاع در سیاست خارجی ایران توصیف کرد.

پنل اول این نشست به مدیریت دکتر جواد شعرباف و با سخنرانی دکتر فواد ایزدی، دکتر علی مطهری، دکتر راضیه مهرابی کوشکی برگزار شد.

پنل دوم این نشست به مدیریت دکتر مریم حق‌روستا و با سخنرانی سه سخنران داخلی و یک سخنران خارجی برگزار شد.

مراسم اختتامیه

دکتر عبدالحسین خسروپناه اولین سخنران کلیدی اختتامیه همایش علمی «دیپلماسی مقاومت»، با گرامیداشت یاد شهدای انقلاب اسلامی و شهدای مقاومت به ویژه شهید رئیسی و شهید امیرعبداللهیان، به اهمیت نظریه دیپلماسی مقاومت پرداخت. ایشان نظریه دیپلماسی مقاومت را نه تنها دارای بنیان‌های نظری و دینی مستحکم دانست، بلکه اثربخشی آن را در عرصه عمل نیز برجسته کرد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد که این نظریه مبتنی بر آموزه‌های قرآنی و حکمی است و برخلاف نظریه‌های دیگر، توانسته وحدت و انسجام میان گروه‌ها و مذاهب مختلف را ایجاد کند؛ وحدتی که فراتر از مرزهای مذهبی و جغرافیایی است و شامل همه انسان‌های مظلوم جهان می‌شود. وی افزود دیپلماسی مقاومت برخلاف جریان‌های تفرقه‌افکن، به دنبال ایجاد همبستگی و حمایت از مستضعفان در برابر استکبار جهانی است.

خسروپناه همچنین به اهمیت فلسفه علم در تبیین نظریه‌ها اشاره کرد و گفت نظریه‌ای مقبول است که هم دارای بنیادهای نظری قوی باشد و هم اثربخش و تأثیرگذار در عمل. وی نظریه دیپلماسی مقاومت را دقیقاً چنین نظریه‌ای معرفی کرد که توانسته در عرصه جهانی اثرگذار باشد و نمونه آن حضور فعال دانشجویان و جوانان در راهپیمایی‌ها و اعتراضات بین‌المللی است.

در پایان، ایشان بر باور به ربوبیت خداوند به عنوان اصل اساسی در دیپلماسی مقاومت تأکید کرد و گفت این باور، مبنای حرکت به سوی عدالت و مقاومت در برابر ظلم و استکبار است. دکتر خسروپناه در پایان سخنان خود بر اهمیت بندگی خداوند و نقش آن در حکمرانی الهی تاکید کرد.

دکتر محمدحسین امید، سخنران دوم اختتامیه، ضمن تشکر از برگزارکنندگان و مشارکت اساتید و دانشجویان، به اهمیت بررسی و نقد دیپلماسی مقاومت در مقایسه با تجربه کشورهای مختلف پرداخت. وی با اشاره به کشورهایی مانند کوبا، کره شمالی، فلسطین، ونزوئلا و روسیه، تأکید کرد که هر یک از این کشورها با تکیه بر ابزارها و منابع خاص خود، در برابر سلطه و فشارهای خارجی ایستادگی کرده‌اند، اما اغلب به دلیل کمبود منابع یا ضعف مدیریت، مردمشان با مشکلات اقتصادی و معیشتی مواجه شده‌اند.

رئیس دانشگاه تهران با تاکید بر تفاوت‌های ایران، خاطرنشان کرد که کشور ما علاوه بر منابع خدادادی و موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز، از پشتوانه مردمی و نیروی انسانی پای کار برخوردار است. او تصریح کرد که ایران با شعار «نه شرقی، نه غربی» و اتکا به توان داخلی، مسیر استقلال و مقاومت را طی کرده است. با این حال، وی اذعان داشت که مشکلات مدیریتی، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند آب و انرژی، موجب شده بخشی از دستاوردهای مقاومت تحت تأثیر قرار گیرد و مردم با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شوند.

دکتر امید تأکید کرد که ادامه موفقیت این مسیر نیازمند اصلاحات جدی در مدیریت منابع انسانی و طبیعی کشور است و هشدار داد که اگر این مسائل حل نشود، بحران‌های داخلی می‌تواند پایداری مقاومت را تهدید کند. وی خواستار توجه ویژه به الزامات مدیریتی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و تخصصی دانشگاه‌ها برای عبور از مشکلات و تقویت دیپلماسی مقاومت شد.

در پایان، دکتر امید بر لزوم استفاده از نتایج علمی این‌گونه نشست‌ها برای بهبود سیاست‌گذاری و مدیریت کشور تأکید کرد و ابراز امیدواری نمود که با رفع موانع داخلی، ایران بتواند الگویی موفق از دیپلماسی مقاومت همراه با رفاه و پیشرفت برای مردم خود ارائه دهد.

دکتر غلامحسین اسماعیلی رئیس دفتر رئیس جمهور شهید آیت الله رئیسی، سخنران سوم اختتامیه این همایش با نگاهی روایی و تجربی از نزدیک به شخصیت و رویکرد شهید رئیسی پرداخت. او شهید رئیسی را مدیری اندیشمند، خدا محور و عملگرا توصیف کرد که باور داشت مسئولیت و قدرت، نعمتی الهی است و باید در مسیر خواست خداوند صرف شود.

اسماعیلی تأکید کرد که شهید رئیسی دیپلماسی مقاومت را اقدامی الهی و مأموریتی فراتر از مرزهای دینی و ملی می‌دانست و معتقد بود مقاومت تنها راه حراست از دستاوردها و عقب راندن دشمن است. اسماعیلی با اشاره به اینکه تکیه به دشمن و اقتدار ظاهری او را عامل هلاکت می‌دانست، افزود شهید رئیسی دیپلماسی مقاومت را برگرفته از آموزه‌های عاشورا و کربلا می‌دانست و بر ایستادگی در برابر دشمنان تأکید داشت.

وی با ذکر نمونه‌هایی از عملکرد شهید رئیسی و شهید امیرعبداللهیان، نقش قاطعیت و اقتدار در عرصه دیپلماسی و میدان را یادآور شد و گفت هرگاه ایران در موضع اقتدار ظاهر شد، دشمن عقب نشست و دستاوردهای بزرگی حاصل شد. اسماعیلی در پایان شهید رئیسی و شهید امیرعبداللهیان را الگوهای دیپلماسی مقاومت و خدمت به مردم و اسلام معرفی کرد و بر ادامه راه آن‌ها تأکید نمود.
 

آقای مسعود شجره، رئیس مرکز حقوق بشر اسلامی لندن، سخنران چهارم اختتامیه با تأکید بر اینکه مفهوم مقاومت بسیار فراتر از مبارزه نظامی است، بر ضرورت تعریف گسترده‌تر و فراگیرتر مقاومت تأکید کرد. وی گفت مقاومت باید به عنوان حرکتی بدون مرز و جهانی دیده شود که علاوه بر عرصه نظامی، از طریق جنبش‌های مدنی و مردمی در سراسر جهان نیز پیگیری می‌شود.

او با اشاره به تجربیات خود در غرب و فعالیت‌های حقوق بشری، نمونه‌هایی از حمایت افراد غیرمسلمان و حتی یهودیان علیه صهیونیسم را ذکر کرد و بر اهمیت هزینه‌کردن و ایستادگی واقعی در برابر ظلم و استکبار تأکید نمود. شجره خاطرنشان کرد که مقاومت و جهاد باید از انگ منفی رها شود و به عنوان یک ارزش انسانی و اسلامی معرفی گردد.

وی همچنین بر نقش حرکت‌های مردمی و تحریم‌های جهانی در موفقیت مبارزات ضدآپارتاید در آفریقای جنوبی تأکید کرد و گفت پیروزی تنها زمانی حاصل می‌شود که حرکت‌های مردمی داخلی و حمایت‌های جهانی به هم بپیوندند. شجره از همه خواست تا هرکس با هر توان و امکانی که دارد، در مسیر مقاومت فعال باشد و تأکید کرد که پیروزی نهایی با جبهه حق خواهد بود، به شرط آنکه هر فرد مسئولیت خود را در این مسیر بپذیرد و عمل کند.

دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس همایش و  دیگرسخنران کلیدی اختتامیه، ضمن تشکر از همکاران و برگزارکنندگان و بطور خاص تشکر از دبیر علمی نشست ملی دیپلماسی مقاومت جناب آقای دکتر شعرباف و جناب حجه الاسلام و المسلمین رستمی و جناب آقای دکتر کلانتری، به تبیین مبانی و اهمیت دیپلماسی مقاومت پرداخت و تأکید کرد که دیپلماسی مقاومت در برابر دیپلماسی سلطه قرار دارد، دیپلماسی‌ای که امروز چتر تبعیض و بی‌عدالتی را بر سر ۸۵ درصد مردم جهان گسترده و موجب فقر، گرسنگی و فجایعی مانند آنچه در غزه رخ داده، شده است.

رئیس دانشکده مطالعات جهان، دیپلماسی مقاومت را برخلاف تصور رایج، مبتنی بر عقلانیت، تدبیر و فهم عمیق شرایط جهان امروز دانست و تصریح کرد که این دیپلماسی، راهی برای تغییر وضعیت موجود و تحقق استقرار حق است. وی با اشاره به نقش انقلاب اسلامی در پایه‌گذاری این رویکرد، افزود که دیپلماسی مقاومت صرفا از یک قدرت نرم در پشتیبانی جبهه مقاومت و با یارگیری در جبهه مردمی مقاومت و دولت های مقاومت سخن می گوید.

رئیس انجمن علمی مطالعات جهان در ادامه، تفاوت اساسی دیپلماسی مقاومت و دیپلماسی سلطه را در مبنای آن‌ها دانست؛ دیپلماسی سلطه بر قدرت و رئالیسم استوار است  و بدنبال توسعه قدرت و سلطه است در حالی که دیپلماسی مقاومت بر حق و عدالت و استقامت مبتنی است. عاملی همچنین به اهمیت عقلانیت مبتنی بر عزت، حکمت و مصلحت در این رویکرد اشاره کرد و تأکید کرد که دیپلماسی مقاومت مبتنی بر سازگاری مبتنی بر توحید و عدالت است. ایشان تاکید کرد که منبع سازگاری عقل و منبع سازش جهل و کرنش در مقابل نظام سلطه است.

در پایان، دکتر عاملی ابراز امیدواری کرد که این همایش سرآغاز گسترش بحث دیپلماسی مقاومت باشد و با توجه به پیچیدگی‌ها و ابعاد چندگانه این موضوع، پژوهش‌ها و نشست‌های بیشتری در این زمینه برگزار شود تا به فهم و راهکارهای عملی عمیق‌تری دست یابیم.

در آیین اختتامیه همایش علمی «دیپلماسی مقاومت»، دو اثر فاخر و ارزشمند رونمایی شد. نخستین کتاب، "نظریه ای بر مقاومت‌پژوهی: نظریه گفتمان مقاومت" بود که به همت دکتر حسین اکبری، سفیر ایران در سوریه و از چهره‌های شاخص مقاومت که خود تجربه حمله به سفارت ایران توسط رژیم صهیونیستی را داشته‌اند، تدوین شده است. این اثر حاصل سه دهه فعالیت علمی و میدانی نویسنده در حوزه مقاومت است.

کتاب دوم، مجموعه مقالات نشست علمی «دیپلماسی مقاومت» بود که به همت دکتر سعیدرضا عاملی و دکتر جواد شعرباف گردآوری شده است.
سخنان دکتر حسین اکبری نویسنده کتاب "نظریه ای بر مقاومت‌پژوهی: نظریه گفتمان مقاومت" حسن ختام اختتامیه این همایش بود. ایشان بر ماهیت فراگیر و فطری مقاومت تأکید کرد و آن را مفهومی فراتر از مرزهای دینی و ملی دانست. وی با اشاره به تجربه تاریخی کشورهای مختلف، یادآور شد که بسیاری از ملت‌ها روز استقلال و مقاومت خود را جشن می‌گیرند و این اصل، ریشه در فطرت انسانی و آموزه‌های قرآنی دارد که وعده پیروزی صالحان و مستضعفان را داده است.

دکتر اکبری تأکید کرد مقاومت نه‌تنها یک موضوع مذهبی یا منطقه‌ای نیست، بلکه راهبردی جهانی و انسانی است که امام خمینی نیز بر آن تأکید داشت و آن را مقابله مستضعفان با استکبار معرفی می‌کرد او با اشاره به نمونه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان و یمن، خاطرنشان کرد که مقاومت حتی در شرایط سخت و ضعف ظاهری، توانسته اقتدار خود را حفظ کند و مانع پیشروی دشمن شود.

وی همچنین توضیح داد که در کتاب خود به بیش از ۵۰ نظریه مختلف درباره مقاومت پرداخته و جایگاه مقاومت را در ادیان الهی، حقوق اساسی کشورها و تحولات بین‌المللی بررسی کرده است. دکتر اکبری در پایان تأکید کرد تنها راه نجات بشر امروز، تکیه بر مقاومت در برابر زیاده‌خواهی و ظلم است تا وعده الهی پیروزی صالحان بر زمین محقق شود.