​ششمین نشست از مجموعه نشست‌های راهبردی با موضوع «چشم‌انداز روابط ترکیه و آمریکا در دوره ترامپ و تأثیر آن بر ایران» روز شنبه مورخ ۱۵ دی 1403، در دانشکده مطالعات جهان برگزار شد.

این نشست به بررسی ابعاد مختلف روابط ترکیه و آمریکا و تأثیرات احتمالی ریاست‌جمهوری ترامپ بر این روابط و به تبع آن، بر ایران پرداخت.

دکتر رضا دهقانی، دانشیار گروه مطالعات غرب آسیا و آفریقای دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، مدیریت این نشست را بر عهده داشت.

سخنرانی دکتر اسدالله اطهری

دکتر اسدالله اطهری، پژوهشگر ارشد مطالعات ترکیه در مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، سخنران نخست این نشست بود. وی با اشاره به اهمیت موضوع، به تأثیر تغییرات قدرت در آمریکا بر ایران اشاره کرد و تغییرات دولت در آمریکا را برای ایران "زلزله سیاسی" دانست. او به کودتای ۲۸ مرداد در زمان مصدق و سیاست حقوق بشر کارتر به عنوان نمونه‌هایی از این تأثیرات اشاره کرد.

دکتر اطهری به دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ و تحریم‌های اعمال شده علیه ترکیه پرداخت. وی یادآور شد که با وجود پیام‌های مثبت اردوغان به ترامپ، بدترین برخوردها بین این دو پس از هجوم ترکیه به قبرس رخ داد. وی همچنین به اختلافات آمریکا و ترکیه در مورد موضوعاتی مانند پ.ی.د و خرید سامانه اس-۴۰۰ اشاره کرد.

دکتر اطهری به نقش ترکیه در معادله روسیه و اوکراین اشاره کرد و آن را یک مزیت قابل توجه در روابط آمریکا و ترکیه دانست. وی همچنین به اختلافات نظر اردوغان و آمریکا در مورد اسرائیل و حماس اشاره کرد. او در پایان سخنان خود، ترکیه را هم فرصت و هم تهدید برای ایران دانست و بر لزوم مراقبت از ایجاد تقابل بین دو کشور تأکید کرد.

سخنرانی دکتر زینب قاسمی طاری

دکتر زینب قاسمی طاری، دانشیار گروه مطالعات آمریکای شمالی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، سخنران بعدی این نشست بود. وی به دو فاکتور اساسی برای بررسی وضعیت ترکیه اشاره کرد: نگاه افکار عمومی ترکیه به آمریکا و وضعیت اقتصادی ترکیه. دکتر قاسمی با استناد به نظرسنجی‌ها، اعلام کرد که آمریکا پایین‌ترین محبوبیت را در بین مردم ترکیه دارد.

وی به بدهی خارجی بالای ترکیه و آسیب‌پذیری این کشور در برابر تحریم‌های آمریکا اشاره کرد. دکتر قاسمی همچنین به معرفی مثبت ترکیه در صفحه وزارت امور خارجه آمریکا اشاره کرد و نقش ترکیه در ناتو و مبارزه با داعش را یادآور شد.

دکتر قاسمی با اشاره به شعارهای انتخاباتی ترامپ، تمرکز او بر مسائل داخلی و پایان دادن به جنگ‌ها در خاورمیانه و اوکراین را مورد توجه قرار داد. وی همچنین به تغییرات ایجاد شده در دوره بایدن و مطرح شدن مسئله نسل‌کشی ارامنه در اولین تماس تلفنی بین بایدن و اردوغان اشاره کرد. دکتر قاسمی به چالش‌های پیش روی روابط آمریکا و ترکیه، به ویژه در مورد تعریف کردها و اشغال سوریه پرداخت. وی در پایان سخنان خود، بر اهمیت ترکیه در منطقه و لزوم توجه به تفاوت‌های دوره اول و دوم ترامپ تأکید کرد.

سخنرانی دکتر رحمت حاجی‌مینه

دکتر رحمت حاجی مینه، دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق، سخنران سوم این نشست بود. وی با بیان اینکه نمی‌توان روابط ترکیه و آمریکا را به یک فاکتور تقلیل داد، از ابزار تحلیلی "ساختار کارگزار" برای بررسی این روابط استفاده کرد.

دکتر حاجی مینه به تجربه حزب آک پارتی و اردوغان در روابط با آمریکا اشاره کرد و عضویت در ناتو را یک عامل ساختاری مهم در تداوم روابط دو کشور دانست. وی همچنین به تضادهای ترکیه با متحدان آمریکا، تحولات خاورمیانه و موضوع کردها به عنوان عوامل تأثیرگذار بر روابط دو کشور اشاره کرد.

دکتر حاجی مینه با اشاره به سیستم تصمیم‌گیری در آمریکا، به حفظ روابط با ترکیه در آینده امیدوار بود. وی همچنین به تفاوت‌های بایدن و ترامپ در رویکرد به مسائل بین‌المللی پرداخت و تأکید کرد که با توجه به شرایط داخلی ترکیه و تأکید اردوغان بر استقلال رفتاری، شاهد چالشی بزرگ بین ترکیه و ایران نخواهیم بود.

سخنرانی دکتر ابراهیم معراجی

دکتر ابراهیم معراجی، مدیر گروه مطالعات آمریکا در مرکز پژوهش‌های استراتژیک خاورمیانه و انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا، آخرین سخنران این نشست بود. وی با تأکید بر تفاوت پیش‌بینی و پیشگویی، به لزوم تجهیز به نگاه تاریخی، علم تئوریک و داده‌های روز برای ارائه یک سناریوی منطقی پرداخت.

دکتر معراجی با اشاره به "مثلث شناخت" (خود، طرف مقابل و قاعده بازی)، به بررسی هر یک از این اضلاع در مورد روابط ترکیه و آمریکا پرداخت. وی اقتدارگرایی را یک عنصر ثابت در منطقه دانست و به تفاوت‌های اقتدارگرایی مدل اردوغان و بن‌سلمان اشاره کرد.

دکتر معراجی با تأکید بر قدرت و تأثیرگذاری آمریکا در عرصه بین‌المللی، ترامپ را شخصیتی متفاوت و کاسب‌کار دانست. وی معتقد بود که ترامپ به دنبال کسب منافع و ایجاد تمایز در عرصه بین‌المللی است و به روابط شخصی اهمیت زیادی می‌دهد. دکتر معراجی پیش‌بینی کرد که در صورت حضور دوباره ترامپ، روابط با کشورها بر مبنای روابط شخصی ترامپ شکل خواهد گرفت و او سعی خواهد کرد که مُهر ترامپ را بر هر اقدامی نقش کند.

جمع بندی

در پایان این نشست، سخنرانان به پرسش‌های حضار و پژوهشگران پاسخ دادند. به طور کلی، کارشناسان معتقد بودند که روابط ترکیه و آمریکا پیچیده و چندوجهی است و تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. ریاست‌جمهوری ترامپ می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدهایی را برای ایران به همراه داشته باشد. با توجه به رویکرد عمل‌گرایانه ترامپ و روابط شخصی او با اردوغان، احتمالاً شاهد تغییراتی در سیاست‌های آمریکا در منطقه خواهیم بود.

گزارش کامل نشست در موسسه مطالعات آمریکای شمالی و اروپا بخوانید