رشته مطالعات مصر - fws.ut.ac.ir
توضیحات رشته مطالعات مصر
مقدمه
مصر در گستره‌ای از جغرافيای سياسی شمال آفريقا تا خليج‌فارس و آسيای مرکزی و قفقاز، کشوری مهم و مرکز تمدن و تأثيرگذار تلقی می شود. سرزمين مصر که در طول تاريخ همواره مورد هجوم قبايل و همسايگان خود بوده است،در تاريخ معاصر خود نيز شاهد حضور قدرت‌های بزرگ استعمارگر و پيامدهای ناشی از استعمار بوده است. با اين حال مصري‌ها نخستين ملتی بودند که به علم ستاره‌شناسی و هندسه روي آوردند و در ساخت و پيشبرد تاريخ و تمدن بشری نقشي بسيار تعيين‌کننده ايفا کرده‌اند و مي‌توان چنين اذعان داشت كه مصر کنوني محصول بيش از چهل قرن تحول و دگرگونی اجتماعي است. به‌همين سبب، اكتشاف تاريخ مصر باستان يكی از درخشنده‌ترين فصول علم باستان‌شناسی به‌شمار می رود.
در شرايطي که تا قرن نوزدهم، اطلاعات دانشمندان در رابطه با تاريخ مصر و اديان و مذاهب مردم آن سامان منحصر به نويسندگان قديم يونان و لاتين بود و آن کشور را يكي از مستعمرات روم و يكي از مراكز استقرار دين مسيح تلقي مي‌کردند، سلطه‌طلبي ناپلئون و حملة فرانسه به مصر در سال ۱۷۹۸ موجب شکل‌گيري و رواج مصرشناسي و گسترش اطلاعات دربارة اين کشور کهن شد. بعد از حملة معروف ناپلئون بناپارت به مصر در سال ۱۷۹۱، تحول تازه‌اي در روابط شرق و غرب آغاز شد. در واقع، از همان زمان، نخستين تلاش‌ها جهت شناسايي مصر و مصرشناسي آغاز شد. به‌موازات کشف بسياري از بناهاي تاريخي، کتب و گزارش‌هاي گوناگوني منتشر شد که هم‌اينک نقطة آغازين مطالعات مصر تلقی می شود.
همچنين، در پی اين هجوم، «انجمن مصرشناسی فرانسه» نيز در سال ۱۷۹۸ در قاهره تأسيس و مصر دروازه شناخت شرق‌باستان تلقی شد.در حال حاضر، رشتة مصرشناسي علاوه‌بر عرضه در دانشگاه‌هاي معتبر مصر نظير الازهر و دانشگاه قاهره، در دانشگاه‌هاي معتبر کشورهايي همچون آمريکای شمالی و در اکثر کشورهای اروپایی، همچنین از سوی رژيم صهيونيستي نيز عرضه شده است. در واقع، در این کشورها نه‌تنها سال‌ها از تأسيس دورة کارشناسي‌ارشد مصرشناسي مي‌گذرد، بلکه اکثر این کشورها به تأسيس دورة دکتري مطالعات مصر نيز مبادرت ورزيده‌اند. از نظر فرهنگ و تمدن اسلامی، رابطة ایران با این کشور دیرینه و عمیق بوده و در دوران انقلاب اسلامی با فرازونشیب‌هایی روبه‌رو بوده است.
تعريف رشته مطالعات مصر
کارشناسي‌ارشد میان‌رشته‌اي مطالعات مصر از دوره‌هاي تحصيلي آموزش عالي است که براي رفع نيازهاي سازمان‌هاي دولتي و خصوصي در حوزة فعاليت‌هاي ملی و بین‌المللی فرهنگي، اجتماعي و سياسي تأسيس شده است. در طراحی اين رشته به‌علت ماهیت ميان‌رشته‌اي آن، از حوزه‌هاي مختلف علوم انساني استفاده شده است.
هدف کلی رشته مطالعات مصر
هدف این رشته مطالعة همه‌جانبة مصر است. از موضوعات مورد بررسی این رشته می‌توان به تاریخ، اقتصاد، تجارت و مدیریت، زبان و ادبیات، فرهنگ و هنر، سیاست و ساختار حکومتی، سیستم آموزشی، روابط با ایران، و سیاست خارجی مصر اشاره کرد. دانشجویان این رشته ضمن مطالعة حوزه‌های نظری که برای درک درست مصر لازم است، با شرایط تاریخی و فعلی کشور مصر در زمینه‌های مختلف آشنامی‌شوند.
اهداف رشته مطالعات مصر
- تربيت نيروي متخصص و آگاه براي فعاليت در سازمان‌ها و نهادهاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي در داخل و خارج کشور
- توسعه و تقويت پژوهش‌هاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي، همچنين افزايش آگاهي در رابطه با کشور مصر
- ترويج اطلاعات عمومي دربارة فرهنگ و سياست مصر
- ساماندهي تحقيقات بر مبناي نيازهاي راهبردي كشور
- تنظیم گزارش، برگزاری سمينار و مجموعه‌هاي علمي برای مراجع ذي‌ربط
ضرورت و اهميت رشته مطالعات مصر
در شرايطي که در اکثر کشورهاي جهان، سال‌هاي متمادي از ايجاد رشته مطالعات مصر مي‌گذرد، در ايران هيچ‌گاه به مطالعات دانشگاهي دربارة اين کشور توجه خاصي نشده است.مسلماً آشنايي بهتر با جوامع مختلف از يکسو به شناخت و درک متقابل منجر خواهد شد و از سوي ديگر راهگشاي سياست‌هاي اتخاذي در برابر آن کشور خواهد بود.از اين‌رو، آشنايي با زمينه‌هاي فرهنگي، جريان‌هاي سياسي و روند حکومت‌مداري در کشور مصر کمک شاياني به روند تصميم‌گيري در جمهوري اسلامي ايران خواهد کرد. همچنين، با درنظرگرفتن شرايط و مـوقعيت بينالمللي و گسترش زمينه‌هاي جهاني‌شدن، مطالعه و بررسي کشوري با قدمت تاريخي مصر اهميت بسیاری می‌یابد، چرا که مصر با توجه به تاريخ، تمدن و فرهنگ کهن خود کشوری معمولي محسوب نمی‌شود. از اين‌رو، مرکز ثقل و نماد دنياي عرب به شمار مي‌آيد. اين مسئله در انديشه،سياست،فرهنگ و ساير وجوه کاملاً مشخص است، ضمن آنکه موقعيت استراتژيکی اين کشور و دسترسي به آب‌هاي آزاد و حاکميت بر سوئز نيز بر وزنة سياسي آن افزوده است. بنابراين، بـرقراري و گسترش روابط فرهنگي بـين دو کشور براي منطقه و جهان اسلام اهميت و ضرورت بسيار دارد، زيرا بسياري از سـوءتفاهم‌ها و سـوءظن‌هـا بين دو کشور در اثر عـدم‌درک و شـناخت طرف مـقابل به‌وجود آمده و بــراي ازبـين‌بـردن آن مـفاهمه و مـبادلة فـرهنگي لازم و واجب است. از اين‌رو، گسترش روابط و ارتباطات ميان دانشگاه‌ها و مراکز تحقيقاتي دو کشور، مـبادلة استاد و دانشجو، به‌ويژه در رشتة زبان و ادبيات فارسي و عربي، بـرگزاري هـمايش‌هـاي عـلمي- فرهنگي در موضوعات اسلامي و ديني و هـمکاري در سـازمان‌هـاي بينالمللي موجب پــرهيز از اخـتلافات مـذهبي، قـومي و ايدئولوژيکی، همچنين ارتقاي روابط تجاري و اقتصادي دو کشور می‌شود. در نتيجه، برخي عــوامل و مـتغيرها نظير شـأن و مـنزلت فـرهنگي- تـمدني، اسـلام، تشيع، مراکز ديني و دانشگاهي و مطبوعات و انـتشارات زمينه‌ساز و تسهيل‌کنندة روابط فرهنگي بين دو کشور ايـران و مـصر خواهد بود . از اين‌رو، دانشجويان رشتة مطالعات مصر فرصت آشنايي با تاريخ، فرهنگ، جامعه و سياست اين کشور کهن را خواهند يافت، چرا که مصر يکي از مراکز عمدة تمدن شرق محسوب مي‌شود. بنابراین، تبيين علمي، کاربردي و تحليلي نقاط قوت و ضعف اين کشور اهميت دارد. دانشجويان رشتة مطالعات مصر به مطالعة فرهنگ، زبان، آثار تاريخي و تمدني مصر، همچنين سياست و حکومت و روابط خارجي اين کشور از طريق روش‌هاي مختلف خواهند پرداخت، نظير روش تاريخي و تطبيقي. همچنين، با توجه به گسترش و پيشرفت تحقيقات علمي دربارة مصر، فارغ‌التحصيلان رشتة مطالعات مصر در ايران مي‌توانند جذب مراکز و نهادهاي دولتي، خصوصي و بينالمللي شوند و ضمن انجام پروژه‌هاي تحقيقاتي، فعاليت‌هاي مطالعاتي خود را با شرايط رايج سياسي، اقتصادي و فرهنگي جامعة مصر هماهنگ سازند.
نقش و توانايی فارغ التحصيلان مطالعات مصر
- کارشناسي فعاليت‌هاي فرهنگي، سياسي و اجتماعي مربوط به حوزة مصر
- انجام پژوهش‌هاي مستقل در خصوص مسائل فرهنگي، سياسي و اجتماعي مصر
- توسعة آموزش‌هاي بينالمللي در مورد کشورهاي مهم
طول دوره و شکل نظام آموزشی
بر اساس مادة ۶ آیين‌نامة آموزشي دوره کارشناسي‌ارشد مصوب ۲۵/۱۰/۱۳۷۳ شوراي‌عالي برنامه‌ريزي، دانشجويان بايد دروس تعيين شده در اين دوره از جمله پايان‌نامه را بر اساس مقررات مربوط به پايان برسانند. بر اين اساس، متوسط دورة تحصيلي اين دوره ۲ سال و حداکثر ۳ سال پيش‌بيني شده است. واحدهاي هر نيم‌سال حداقل ۹ واحد است (مادة ۹ آیین‌نامه) و دروس به‌صورت ترمي- واحدي ارائه خواهد شد. هر واحد درس نظري ۱۶ ساعت و هر واحد درس عملي ۳۲ ساعت است.
تعداد و نوع واحدهاي درسی
دانشجويان دوره میان‌رشته‌ای کارشناسي‌ارشد مطالعات مصر، علاوه‌بر دروس کمبود مورد نظر، ملزم به گذراندن ۳۲ واحد درسي و تحقيقاتي به شرح زيرند :
الف) 28 واحد درسی
ب) ۴ واحد پايان‌نامه
لازم است در نیم‌سال نخست تحصیلی سه درس (6 واحد) مبانی جامعه‌شناسی، مبانی علم اقتصاد و مبانی علم سیاست و در نیم‌سال دوم تحصیلی نیز سه درس (6 واحد) از یکی از سه گراش اقتصاد (آمار مقدماتی، اقتصاد توسعه، و اقتصاد بین‌الملل)، علوم سیاسی (اصول روابط بین‌الملل، حقوق سازمان‌های بین‌المللی، و مبانی ژئوپلتیک)، و جامعه‌شناسی و فرهنگ (مبانی جمعیت‌شناسی، مبانی ارتباطات جمعی، و ارتباطات و فرهنگ) اخذ شود.
شرایط و ضوابط پذیرش دانشجو
الف) شرايط اختصاصي
۱. داشتن مدرک کارشناسي
تبصره. ميزان و سطح زبان دانشجويان رشتة مطالعات مصر بايد در حدي باشد که مسلط به درک مطلب، نگارش و تعامل به زبان عربي باشند.
۲. گذراندن آزمون ورودي تخصصي
ب) شرايط عمومي
شرایط عمومی پذیرش در این دوره، طبق مقررات و ضوابط وزارت علوم، تحقيقات و فناوري است.
مواد و ضرايب آزمون ورودي
| ردیف | مواد امتحانی | ضریب |
| 1 | مباني علم سياست و اصول روابط بين الملل، مباني علم اقتصاد، مباني جامعه شناسي، روش تحقيق در علوم اجتماعي | 4 |
| 2 | زبان عربي | 2 |
| 3 | تاريخ و فرهنگ مصر (به زبان عربي) | 2 |
جدول 1- دروس جبرانی
| شمارة درس | نام درس |
تعداد واحد |
تعداد ساعت |
پیش‌نیاز |
||
| نظری | عملی | نظری | عملی | |||
| 007-09-65 | کارگاه پژوهش در روابط بین‌الملل | 2 | 32 | – | ||
| 008-09-65 | سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران | 2 | 32 | – | ||
| 009-09-65 | نظریه‌های سیاست خارجی | 2 | 32 | – | ||
| 031-09-65 | خواندن و درک مفاهیم زبان عربی | 2 | 32 | – | ||
| 100-09-65 | مبانی علم سیاست | 2 | 32 | – | ||
| 104-09-65 | مبانی جامعه‌شناسی | 2 | 32 | – | ||
| 124-09-65 | مبانی علم اقتصاد | 2 | 32 | – |
جدول 2- دروس اصلی
| شمارة درس | نام درس | تعداد واحد | تعداد ساعت | پیش‌نیاز | ||
| نظری | عملی | نظری | عملی | |||
| 006-08-65 | سیاست بین‌الملل | 2 | 32 | – | ||
| 101-09-65 | روش تحقیق | 2 | 32 | – | ||
| 103-09-65 | سیاست و حکومت در مصر | 2 | 32 | – | ||
| 105-09-65 | تاریخ مصر | 2 | 32 | – | ||
| 106-09-65 | جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیکی مصر | 2 | 32 | – | ||
| 107-09-65 | جنبش‌های سیاسی-اجتماعی در مصر با تأکید بر اخوان‌المسلمین | 2 | 32 | – | ||
| 109-09-65 | اندیشه‌های سیاسی-اجتماعی در مصر | 2 | 32 | – | ||
| 111-09-65 | جامعه و فرهنگ در مصر | 2 | 32 | – |
جدول 3- دروس اختیاری
| شمارة درس | نام درس | تعداد واحد | تعداد ساعت | پیش‌نیاز | ||
| نظری | عملی | نظری | عملی | |||
| 011-09-65 | اقتصاد سیاسی بین‌الملل | 2 | 32 | |||
| 102-09-65 | مصر و مناقشة اعراب-اسرائیل | 2 | 32 | – | ||
| 108-09-65 | ارتش و سیاست در مصر | 2 | 32 | – | ||
| 110-09-65 | سیاست خارجی مصر با تأکید بر روابط آن با قدرت‌های بزرگ | 2 | 32 | – | ||
| 112-09-65 | زبان عربی | 2 | 32 | – | ||
| 113-09-65 | ادبیات عرب | 2 | 32 | – | ||
| 114-09-65 | تمدن، فرهنگ و دین در مصر | 2 | 32 | – | ||
| 115-09-65 | ناسیونالیسم و هویت ملی در مصر | 2 | 32 | – | ||
| 116-09-65 | اقتصاد سیاسی مصر | 2 | 32 | – | ||
| 117-09-65 | احزاب سیاسی مصر | 2 | 32 | – | ||
| 118-09-65 | مطبوعات و انتشارات در مصر | 2 | 32 | – | ||
| 119-09-65 | مصر و جهانی‌شدن | 2 | 32 | – | ||
| 120-09-65 | مصر و سازمان‌های بین‌المللی | 2 | 32 | – | ||
| 121-09-65 | آموزش عالی و پژوهش در مصر با تأکید بر الأزهر | 2 | 32 | – | ||
| 122-09-65 | تاریخ روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران | 2 | 32 | – | ||
| 123-09-65 | سمینار | 2 | 32 | – |