چهل‌و‌سومین نشست از سلسله نشست‌های ژاپن‌شناسی دوشنبه‌های آخر ماه با موضوع مدیریت زلزله در کشور ژاپن و تجربیات مشترک ایران و ژاپن در مدیریت زلزله شهر تهران، با سخنرانی مهندس اسماعیل سلیمی با موضوع «نحوه‌ی مواجه‌ی ژاپنی‌ها با زلزله و الگوبرداری‌های ایران از این اقدامات» و سخنرانی دکتر مجتبی حسینی با موضوع «اقدامات مشترک سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با کشور ژاپن»، در روز دوشنبه 31 اردیبهشت 1403، در تالار ملل دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

در بخش نخست نشست، مهندس سلیمی ضمن توضیح اهمیت مدیریت زلزله به بیان گام‌های مختلف مدیریت زلزله پرداخت. سلیمی اظهار داشت که گام اول در مدیریت زلزله شناخت مخاطره است. ایشان سپس به تعریف معنای مخاطره و تفاوت آن با ریسک پرداخت و در ادامه در قالب اسلاید نقشه ریسک زلزله توکیو را ارائه داد. همچنین در رابطه با نحوه‌ی تهیه‌ی این نقشه توضیحاتی داد. به گفته سلیمی نقشه ریسک زلزله شهر تهران  همانند شهر توکیو تهیه شده است و هرسال به‌روزرسانی می‌شود. وی سپس درخصوص قوانین زلزله در کشور ژاپن از سال 1946 و همچنین در رابطه با رویکردهای مختلف کشور ژاپن در برابر زلزله از سال 1946 به بعد توضیحاتی را ارائه داد و رویکرد ریکاوری پس از بحران را با هدف تسهیل در بازسازی و عملیات به عنوان یکی از رویکردهای امروزی ژاپنی‌ها برشمرد. براساس این رویکرد که پس از بحران انجام می‌گیرد، به این موضوع پرداخته شد که جهت مواجهه با دو مسئله عملیات و بازسازی که پس از هر بحران با آن مواجه خواهیم شد، چه اقداماتی از قبل باید انجام داد. به‌طورمثال پهن‌کردن کوچه‌های باریک و فرسوده برای رفت‌وآمد راحت به هنگام عملیات آتش‌نشانی یکی از این موارد است.

وی همچنین در رابطه با سه روش مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و زیرساخت‌های حیاتی در توکیو، شامل مقاوم‌سازی بنا با اتصالات و استفاده از مصالح مقاوم در بنا، استفاده از انواع میراگرها در سازه‌های ساختمان و استفاده از جداسازه‌های لرزه‌ای فواصل بین فوندانسیون و اسکلت، توضیحاتی ارائه داد.

وی در تبیین کیفیت ساخت‌وسازها در ژاپن، به تخصیص نیمی از اعتبارات شهرداری توکیو در حوزه‌ی مقاوم‌سازی و بهسازی، برای ارتقای تاب‌آوری ساختمان‌ها اشاره کرد. سلیمی پس از آن در رابطه با سامانه هشدار سریع زلزله در ژاپن توضیحاتی داد؛ این سامانه، هشدارهای خود را توسط اپلیکیشنی به نام «جی الرت[1]» به مردم اعلام می‌کند. طبق هشدار این سامانه، به طور مثال براساس مرکز گسلی که در اقیانوس آرام قرار دارد تا شهر توکیو حدود 5/1 تا 2 دقیقه به افراد و سازمان‌ها این فرصت داده می‌شود که اقداماتی جهت مواجهه با زلزله انجام دهند. این اقدامات شامل قطع گاز، برای جلوگیری از حریق ناشی از زلزله و یا روشن‌کردن دیزل ژنراتورهای بیمارستان‌ها برای جلوگیری از ازکارافتادن دستگاه‌های تنفسی به هنگام زلزله و یا اطلاع‌رسانی به جراح در اتاق‌های عمل برای احتیاط در استفاده از چاقوی جراحی و غیره می‌گردد. به گفته سلیمی این تدابیر چیزی در حدود 30% از تلفات انسانی ناشی از زلزله در ژاپن را کاهش داده‌است. وی همچنین متذکر شد امید به افتتاح سامانه هشدار سریع زلزله تهران با 50 شتاب‌نگار تا مردادماه وجود دارد. سلیمی با شرح چالش‌ها و محدویت‎های پیش‌بینی این پدیده‌ی طبیعی و ناگزیر به بحث خود خاتمه داد.

در بخش دوم دکتر حسینی به‌ نمایندگی از دکتر علی نصیری رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، به توضیح اقدامات مشترک سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران با کشور ژاپن پرداخت.

ایشان در ابتدا مخاطره‌های اولویت‌دار شهر تهران را لیست کرد. سپس زلزله و سیل را از جمله مهم‌ترین این مخاطرات عنوان کرد. سپس نقشه‌ی پهنه‌ی گسل‌های تهران را در قالب اسلاید ارائه داد. همچنین در ادامه فهرستی از پروژه‌های مشترک شهرداری تهران و نماینده‌ی کشور ژاپن (جایکا) ارائه کرد، که به شرح زیر است:

• طرح مطالعات ریزپهنه‌بندی (میکروزونیک) لرزه‌ای شهر تهران
• مطالعات طرح جامع کاهش خطرپذیری لرزه‌ای و مدیریت بحران محدوده تهران بزرگ
• توانمند‌سازی و بهینه‌سازی واکنش اضطراری در 72 ساعت اولیه پس از وقوع زلزله در تهران (1385-1388)
• پروژه ظرفیت‌سازی در کاهش مخاطرات زلزله و مدیریت بحران تهران (1391-1394)

ایشان در ادامه توضیحاتی در رابطه با هریک از این پروژه‌ها ارائه داد و ذکر کرد که در این پروژه ها فازهای اولیه با همکاری ژاپن اما فازهای بعد به دست نیروهای داخلی انجام شده است؛ چراکه چنین اقداماتی باید توسط هرکشور با توجه به زیرساخت‌ها و شرایط آن کشور بومی‌سازی شود.

در انتها سخنرانان پاسخگوی سوالات حضار بودند.

نشست با اهدا لوح تقدیر و نشان دانشگاه تهران به مهمانان و گرفتن عکس یادگاری به پایان رسید.

گزارش از فاطمه مهربانی و رضا طاهری

دانشجویان آموزش زبان ژاپنی و مطالعات ژاپن دانشگاه تهران