مراسم "آیین رونمایی از نتایج موج دوم پیمایش ارزش ها و نگرش های زائران اربعین حسینی-سال ۱۴۰۳ و تکریم خادمان علمی موکب رایت العباس(علیه السلام)" روز پنجشنبه 9 اسفند 1403 با همکاری دانشگاه جامع امام حسین و موکب علمی رایت العباس در دانشکده مطالعات جهان برگزار شد.

دکتر سعید رضا عاملی رئیس شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی: راهپیمائی اربعین منعکس کننده یک شکوه تمدنی است که با همدلی و در کنار هم قرار گرفتن بیش از 60 ملیت، تنوعی از وحدت و کثرت را به نمایش گذاشته است.

دکتر حاجیلویی رئیس اندیشکده مطالعات فرهنگی و تمدنی اربعین حسینی، این پیمایش را با هدف زمینه‌یابی، نگرش‌سنجی و ایدئال‌سنجی در میان شرکت‌کنندگان در مراسم اربعین معرفی کرد و افزود این پیمایش شامل ۹ گروه جمعیتی از جمله ایرانی‌ها، عراقی‌ها، عرب‌های غیر عراقی، افغانستانی‌ها، هندی‌ها، پاکستانی‌ها، آذربایجانی‌ها، آفریقایی‌ها و اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بود. پرسشنامه‌ها در چهار زبان فارسی، عربی، اردو و انگلیسی طراحی شده بود، اگرچه نبود پرسشنامه به زبان آذری برای برخی از شرکت‌کنندگان چالش ایجاد کرد. نتایج این پیمایش در قالب ۱۱ کتاب توصیفی و تحلیلی آماده شده است که بخشی از آن در این مراسم رونمایی شد.
 

دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس دانشکده مطالعات جهان، در سخنانی با تشکر از دکتر حاجیلویی و تیم پژوهش اربعین، از انجام یک پژوهش چند ملیتی در تراز بالا در اربعین ابراز خرسندی کرد. ایشان ضمن تشکر از دانشگاه امام حسین و سایر حامیان این طرح، به نقد پژوهش مشابه دانشگاه MIT با همکاری دانشگاه کوفه در سال 2015 پرداخت و آن را به دلیل تمرکز بر نظرات مردم ایران و عراق و سوالات حقوق بشری، مغشوش دانست. در واقع پژوهش ام ای تی از فرصت جمعیت اربعین برای پیدا کردن سئوالات سیاسی استفاده کرده و پژوهش به هیچ وجه در مورد اربعین و نوع تعامل مردم با یکدیگر و اهداف متعالی ندارد.

دکتر عاملی با اشاره به حضور بیش از 60 ملیت در راهپیمایی اربعین به‌عنوان بزرگترین راهپیمایی جهان از نظر تنوع ملیتی، این رویداد را یک پدیدۀ تمدنی با افق‌های ارزشی بالا توصیف کرد و بر لزوم توجه به ابعاد تمدنی، تولید سرمایۀ اجتماعی و اعتماد، عناصر عدالت گرایانه والا، حس عضویت اجتماعی، سخن گفتن در سکوت و توجه به احترام و میزبانی در آن تاکید کرد. ایشان خواستار تغییر مسیر پژوهش‌ها به سمت بازتولید خصیصه‌های تمدنی اربعین و اندازه‌گیری رکوردهای تمدنی آن شد و پژوهش‌های پیمایشی را به دلیل تحمیل سوال و جواب، ناکافی دانست.

وی با بیان تجربیات خود از هفت سفر پیاده به کربلا، بر اهمیت مردم‌نگاری و درک عمیق توسط پژوهشگران شیعه تاکید کرد و میزبانی مردم عراق، خداگرایی، مهدویت و تخاطب با حضرت حجت را از دیگر ویژگی‌های مهم اربعین برشمرد. دکتر عاملی با اشاره به بحث تمدن نوین اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب، خواستار شناسایی و اندازه‌گیری ارزش‌های این پدیده تمدن در اربعین شد.

در پایان، ایشان ضمن تقدیر از گزارش ارزشمند ارائه شده، پیشنهاداتی برای بهبود پژوهش‌ها از جمله عدم ایجاد تفرقه بین اربعینی‌ها و غیر اربعینی‌ها، توجه به ویژگی‌های امت اسلامی و تراز جمعیتی نمونه‌ها، برجسته کردن عواطف، شناخت، اعتماد اجتماعی و حس عضویت در امت اسلامی، استفاده از مطالعات ترکیبی و مردم‌نگاری ارائه کرد و خواستار مدیریت متمرکز پژوهش‌ها در اربعین و کاهش تعداد سوالات پرسشنامه شد.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید احمدی دیگر سخنران این نشست بود. وی ضمن اشاره به نشست "الزامات و بایسته‌های پژوهش‌های اربعین" که در دانشکده علوم اجتماعی فرهنگی دانشگاه امام حسین (ع) برگزار شد؛ ضمن قدردانی از تلاش‌های صورت گرفته در حوزه‌های پژوهشی مرتبط با اربعین، بر لزوم هماهنگی بیشتر میان بخش‌های اجرایی و پژوهشی، و همچنین تسهیل دسترسی پژوهشگران و سیاست‌گذاران به اطلاعات و نتایج تحقیقات تاکید کرد. وی با اشاره به اهمیت حرکت عظیم اربعین و نقش آن در تحولات فرهنگی و اجتماعی، به گلایه‌های مطرح شده از سوی برخی مراجع در سال ۱۳۹۳ و متعاقب آن، دستور مقام معظم رهبری برای بررسی موضوع و تشکیل ستاد مرکزی اربعین اشاره کرد.
وی در ادامه به اقدامات پژوهشی صورت گرفته در این زمینه، از جمله تحقیقات دانشگاه MIT آمریکا در سال ۲۰۱۵ و پروژه "اربعین تمدنی" توسط پژوهشگاه شهید سلیمانی پرداخت.
وی افزود یکی از محورهای اصلی این نشست، تاکید بر اهمیت کاربردی‌سازی نتایج پژوهش‌ها بود و شرکت‌کنندگان در این نشست خواستار آن شدند که نتایج پژوهش‌ها به زبانی ساده و قابل فهم برای مجریان ارائه شود تا بتوان از آن‌ها در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های مرتبط با اربعین بهره برد.
رئیس کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد اربعین در ادامه سخنان خود به لزوم توجه به تنوع جمعیتی زائران اربعین و استفاده از ظرفیت "جمعیت خاکستری"، تقویت فرهنگ پژوهش‌محوری در سیاست‌گذاری‌ها، و ایجاد سامانه‌ای برای دسترسی آسان به اطلاعات و پژوهش‌ها اشاره کرد و افزود انتقاداتی نسبت به محدودیت‌های موجود در دسترسی به اطلاعات و پژوهش‌ها مطرح شده است که نیاز است بر لزوم تسهیل دسترسی پژوهشگران و سیاست‌گذاران به این اطلاعات اقدامات لازم صورت پذیرد.
ایشان در پایان سخنان خود، ضمن قدردانی از دانشگاه امام حسین (ع) و دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برای برگزاری این نشست، برای همکاری و حمایت از فعالیت‌های پژوهشی مرتبط با اربعین اعلام آمادگی کرد.