هفتادوپنجمین نشست کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ برگزار شد

هفتادوپنجمین نشست کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ با محوریت «دوفضایی‌شدن جهان» و با عنوان «تغییرات ساختاری و فرایندی خانواده ایرانی؛ بازنمایی خانواده در رسانه‌های اجتماعی با تمرکز بر اینستاگرام» روز شنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۴ با سخنرانی دکتر منصوره حجاری، دکترای علوم ارتباطات اجتماعی از دانشگاه تهران، در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

خلاصه سخنرانی دکتر منصوره حجاری:

در این نشست، دکتر حجاری با اشاره به فراگیر شدن تعامل اعضای خانواده با فناوری‌های ارتباطی، به ویژه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تأکید کرد که این فناوری‌ها دو فضای به‌هم‌پیوسته اما متمایز را در زندگی روزمره خانواده‌ها ایجاد کرده‌اند. وی مسئله اصلی پژوهش خود را بررسی تأثیر کاربری فناوری‌های ارتباطی بر رویه‌ها و کردارهای ارتباطی خانواده‌های ایرانی، به ویژه روابط زوجین، عنوان کرد. به گفته وی، حضور فعال اعضای خانواده در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه اینستاگرام، مفاهیم جدیدی از خانه، خانواده، صمیمیت، حریم خصوصی، مناسک خانوادگی و نقش‌های همسری را بازتعریف کرده است.

دکتر حجاری با تلاقی مدل نظری خانواده دوفضایی و نظریه فناوری و خانواده (CFT)، به ارائه مدلی جامع برای شناسایی تغییرات زیست‌بوم ارتباطی خانواده در ابعاد ساختاری و فرایندی پرداخت. او توضیح داد که در الگوی خانواده دوفضایی، مفاهیمی چون ارتباطات خانوادگی، اجرای نقش‌ها، حریم خصوصی و فراغت دچار بازسازی معنایی شده‌اند و ساختار و فرایندهای ارتباطی خانواده نیز بر اساس نظریه CFT به صورت جزئی‌تر مورد مطالعه قرار می‌گیرند.

در بخش روش‌شناسی، وی از رویکرد کیفی و روش نشانه‌شناسی اجتماعی و تحلیل تصاویر منتشرشده در ۶۵۰ پست از ۲۱ صفحه بلاگر خانواده در اینستاگرام فارسی بهره برده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مرزها، قوانین و نقش‌ها در خانواده ایرانی سیالیت یافته و توسط زوج‌ها در قالب پست‌ها و تصاویر اینستاگرامی به طور مستمر با دنبال‌کنندگان به اشتراک گذاشته می‌شود. همچنین، مرزهای حوزه خصوصی خانه و حریم خانوادگی کم‌رنگ شده و کنش‌های فراغتی و نگهداری رابطه نیز دستخوش تغییر شده است. به گفته دکتر حجاری، فرآیندهای صمیمیت اعضای خانواده «پلتفرمی» شده و عکاسی خانوادگی اختصاصی، سفرهای خارجی و برگزاری شگفتانه‌ها نشانه‌هایی از تغییرات فرایندی روابط و صمیمیت میان اعضای خانواده است.

این نشست با استقبال پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه ارتباطات و مطالعات خانواده همراه بود.