چهل‌وششمین نشست از سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی (دوشنبه‌های آخرماه) با موضوع «مناسب‌سازی معابر برای معلولان در ژاپن» با سخنرانی مهندس احمدرضا جوادی و محمد پاشایی، روز دوشنبه 29 مرداد 1403، در تالار ملل دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر حسینی، دبیر جلسه، به اختصار سخنرانان و انجمن نعناع (انجمن حامی معلولان در ایران) را معرفی‌کرد و بخشی از تجربه همکاری خود با آقای پاشایی، رئیس انجمن نعناع مورد اشاره قرار داد. ایشان بیان کرد که انجمن نعناع به منظور بهبود کیفیت زندگی افراد ناتوان، با برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی در حوزه‌‌های مناسب‌سازی معابر، پرستاری و نگهداری و مواردی از این قبیل در ایران و به‌ویژه در استان البرز، خدمات بسیار ارزشمندی را تا به امروز انجام داده‌است. پس از آن آقای تاناکا، رئیس دفتر جایکای ژاپن در تهران، به‌صورت بر‌خط (آن‌لاین) در رابطه با همکاری‌های جایکا و انجمن نعناع، دقایقی صحبت کرد. آقای تاناکا به پروژه‌ای با عنوان مناسب‌سازی معابر برای معلولان در ایران به‌عنوان یکی از پروژه‎‌هایی که جایکا با انجمن نعناع داشته اشاره کرد‌ که از سال 2018 تا 2022 اجرا شد. این پروژه تلاشی بود برای داشتن شهر‌های بدون مانع‌، به این معنا که طراحی شهرها به گونه‌ای انجام شود که افراد توان‌خواه بتوانند با خیال راحت در خیابان‌ها تردد کنند. در این پروژه، شهر کرج به‌عنوان پایلوت و شهرداری کرج به عنوان هم‌تای پروژه انتخاب شد. وی افزود به همراه انجمن نعناع درحال آماده‌سازی بخش دوم این پروژه باعنوان حمایت از افراد توان‌خواهِ ویلچرنشین برای استفاده ازمعابر شهر کرج هستند.

در ادامه آقای مهندس جوادی، کارشناس تقاطعات هم‌سطح و غیر‌هم‌سطح و همچنین مسئول نظارت بر معابر شهری شهرداری کرج به بیان فعالیت‌هایی پرداخت که در زمینه‌ی مناسب‌سازی شهری در کرج انجام‌گرفته و هم‌چنین همکاری‌ها و کمک‌هایی که انجمن نعناع در این زمینه انجام داده است. او نحوه‌ی آشنایی خود با آقای پاشایی را به‌واسطه‌ی جامعه‌ی نابینایان کرج عنوان کرد. به گفته آقای مهندس جوادی، او و تیمش در ابتدای مسئولیتِ خود پس از تجدیدکردن کف‌پوش‌های نابینایان، با مراجعه به جامعه نابینایان خواستاری بررسیِ معابر توسط آن‌ها می‌شوند اما در کمال تعجب متوجه می‌شوند که کف‌پوش‌هایی که قرار است راهنمای نابینایان باشد به‌هیچ‌وجه حس نمی‌شوند و کارایی لازم را ندارند.  آقای مهندس جوادی افزود که آقای پاشایی اطلاعاتی در زمینه استانداردهای کف‌پوش نابینایان در ژاپن ارسال کرد و پس از انجام بررسی‌های لازم یکی از این استانداردها که ایزو 23599 می­باشد، به‌عنوان پیشنهاد به سازمان ملی استاندارد فرستاده شدتا به‌عنوان استاندارد ملی تدوین و ابلاغ ‌شود. پس از این ماجرا، به‌منظور ارتقاء استانداردها در زمینه مناسب‌سازی شهری برحسب نیازی که حس شده‌بود، با همکاری آقای پاشایی کارگاه‌های آموزشی‌ با حضور اساتید مطرح ژاپنی که کارهای معتبری در کارنامه‌ی کاری‌شان داشتند برگزار شد. هم‌چنین از کارشناسانی که نظارت بر پروژه‌‌های مناسب‌سازی را برعهده داشتند درخواست شد که در این جلسات شرکت کنند. مهندس جوادی هم‌چنین درباره مطالب مطرح‌شده در این کارگاه‌ها و بازتاب این مطالب در مناسب‌سازی شهر کرج توضیحاتی ارائه کرد.

آقای پاشایی، دومین سخنران این نشست، ضمن معرفی خود، به انگیزه‌ها و عوامل ایجاد انجمن نعناع پرداخت و از رویای همیشگی­شان درانتقال تجربیات خود در زمینه شهرسازی به زادگاهشان ایران صحبت کردند. آقای پاشایی چنین ادامه دادند که "تقدیر برای من این‌گونه رقم خورد که در سال 2004 براثر سانحه‌ای در ژاپن دچار ضایعه‌ نخاعی شده و ویلچرنشین شوم. جرقه تاسیس انجمن نعناع، در سال 2006 زده شد، زمانیکه تصمیم گرفتم  به هم‌نوعان خود کمک کنم." ایشان در ابتدا پس از گرد‌آوری مجموعه‌ای از اطلاعات، با کمک دوستانش شروع به گرد‌آوری وسایل توان‌بخشی نظیر ویلچر، تخت‌ برقی، تشک مواج و وسایل مورد نیاز معلولان کرده و آن‌ها را برای معلولان ایران ارسال می‌کند. پس از مدتی، متوجه می‌شود که برخی از وسایل ارسال شده نظیر ویلچر برقی به‌دلیل مناسب‌نبودن معابر در ایران برای معلولان قابل استفاده نیستند و این انگیزه‌ای می‌شود برای آغاز فعالیت‌های او در زمینه مناسب‌سازی شهری از سال 2012. از جمله این اقدامات، برگزاری کارگاه‌هایی با حضور اساتید مجرب ژاپنی درحوزه‌ی مناسب‌سازی شهری است. آقای پاشایی افزود به گفته‌ی دکتر تِراشیما[1]، یکی از اساتید حوزه مناسب‌سازی شهری، تا زمانی‌که به حرف، نظر و خواسته‌های معلولان درحوزه‌ی مناسب‌سازی توجه نشود، در این زمینه به موفقیت نخواهیم‌رسید.

در ادامه پاشایی به توضیح تاریخچه‌ی سیستم مناسب‌سازی در ژاپن پرداخت. به گفته او در ابتدا در سال 1972 در شهر ماچی‌دا [2] مناسب‌سازی آغاز شد و همچنین کتابچه‌ای در زمینه‌ی مناسب‌سازی تدوین گردید. پس از مدتی در شهر اوساکا نیز کتابچه‌ی راهنمایی در زمینه مناسب‌سازی شهری تدوین شد که البته نسبت به نسخه شهر ماچی‌دا، تغییرات بسیار زیادی در آن اعمال شد. پیش‌بینی و مناسب‌سازیِ مساحت سرویس‌بهداشتی به‌گونه‌ای که ویلچر بتواند در آن دور بزند، از جمله این تغییرات است. پس از مدتی، رعایت این استاندار‌ها به قانونی ملی درحوزه‌ی ساخت‌وساز تبدیل شد.

به گفته آقای پاشایی، ژاپن هم در زمینه‌ی مناسب‌سازی فضا برای معلولان ایراداتی دارد اما نکته‌ی حائز اهمیت توجه آن‌ها به نظر معلولان و مناسب‌سازی مداوم است. در حال حاضر، این مناسب‌سازی‌ها و ارائه‌ی خدمات به معلولان به‌ویژه در ایستگاه‌های قطار درون‌شهری و متروهای ژاپن در سطح بسیار بالایی قرار دارد.

در انتهای این نشست، سخنرانان پاسخ‌گوی پرسش‌های حاضران بودند. گرفتن عکس یادگاری، پایان‌بخشِ این نشست از سلسله‌نشست‌های ژاپن‌شناسی (دوشنبه‌های آخر ماه) بود.