هفتمین سمینار بین‌المللی سواد رسانه‌­ای و اطلاعاتی کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ: دوفضایی شدن جهان روز دوشنبه مورخ 7 آبان 1403، در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

این سمینار که به مناسبت سیزدهمین سالگرد هفته‌ جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، همزمان با 89 کشور در سراسر جهان، در دانشکدۀ مطالعات جهان با همکاری انجمن ایرانی‌ مطالعات جهان برگزار شد؛ بر محور جهانی «مرزهای دیجیتال نوین اطلاعات» و موضوع اختصاصی «شناخت و تمایز بین مرز داده­های ملی و داده­‌های جهان» متمرکز بود.

در این سمینار، پس از مراسم افتتاحیه با حضور دو سخنران کلیدی، چهار پنل تخصصی به مدیریت کرسی یونسکو و یک کارگاه اختصاصی توسط همراه اول، حامی معنوی و مادی این سمینار، برگزار شد و درنهایت با پخش پیام یونسکو و همچنین خروجی‌­های­ سیاستی سمینار در مراسم اختتامیه، به پایان رسید.

مراسم افتتاحیه، با گزارشی از این سمینار توسط دبیر علمی سمینار، آقای دکتر احسان شاه­‌قاسمی، دانشیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران، آغاز شد. به گفته ایشان، درمجموع تعداد 116 چکیده دریافت و از این بین، تعداد 81 چکیده مورد پذیرش واقع شد. همچنین علاوه بر ایران، چکیده­‌ها از سوی محققان و اساتید و دانشجویان کشورهای مختلفی ازجمله نیوزلیند، استرالیا، امارات متحده عربی، پاکستان، تاجیکستان، روسیه، هند، تایوان، کانادا، ایالات متحده و چین ارسال شده است. از بین چکیده­‌های تأیید شده نیز، تعداد 24 چکیده برای سخنرانی انتخاب شد که در کنار 3 سخنرانی در مراسم افتتاحیه و اختتامیه، درمجموع تعداد 27 سخنرانی علاوه بر کارگاه آموزشی همراه اول، در این سمینار انجام شد.

دکتر سعید رضا عاملی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران و رئیس کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ: دوفضایی شدن جهان، ضمن گرامی‌داشت یاد و خاطر مردم مظلوم و شریف غزه و لبنان و جبهه مقاومت؛ سخنرانی خود را تحت عنوان «ظرفیت­های کوانتومی داده‌­ها، هوش مصنوعی عمومی و خلق جهان­‌های موازی: مرزگذاری­‌های جدید» ارائه کرد. او جهان جدید را جهان داده‌های بزرگ و ظرفیت‌های الگوریتیمیک کوانتومی برای کارکردهای پارامتریک پیچیده قلمداد کرد و افزود داده در مفهوم جدید ماهیت رقومی دارد و امروز ما با داده‌های عظیمی در سراسر دنیا مواجهیم که روز به روز در حال افزایش است و پیش‌بینی‌ها خبر از تولید روزانه 463 اگزابایت داده در سال 2025 می‌دهد و ما را با انباره‌ای از ظهور داده‌های جدید مواجه می‌کند و این ترافیک داده‌ای نیازمند قانون و نظم ارتباطات داده‌ای است تا از انحصار جلوگیری شود. وی با قرار دادن داده در مقابل اطلاعات که ماهیت آنالوگ و شیئی دارد، ظرفیت‌ها و چالش‌ها را مربوط به جهان ریاضی و فیزیک کوانتوم دانست. رئیس این کرسی در ادامه، داده‌های فضای مجازی را در دو دسته "داده‌های تولید شده توسط کاربران" و "داده‌های کلان" طبقه‌بندی کرد و گفت 60 تا 70 درصد داده‌های اینترنت از طریق کاربران تولید می‌شود و حدود 15 تا 20 درصد داده‌ها توسط دیوایس‌های IoT و IoE تولید می‌شود و این داده‌ها ساختاریافته، نیمه‌ساختار‌یافته یا غیرساختاریافته هستند. در دنیای امروز که تمام زیست-بوم‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به فضای دوم (فضای مجازی) منتقل شده و حکمرانی این فضا از فضای حقیقی پیشی گرفته ما عملا با یک ساختار حکمرانی جدی در محیط داده‌ای مواجهیم و امروز "سواد ملی حکمرانی داده‌ای" در حکمرانی دوفضایی جدید، سواد پایه و زیرساختی حکمرانی محسوب می‌شود. وی در ادامه سواد داده‌ای را در پنج سطح سواد دیجیتال، سواد الگوریتمی، سواد کدنویسی، سواد کوانتومی و سواد هوش مصنوعی مورد بررسی قرار داد. و در پایان بر نیاز  به تقویت سواد و مرزگذاری داده‌ای و کوانتومی و توافق نامه‌های جدید بین‌المللی برای تامین احترام به استقلال داده‌ای هم در سطح شخصی، هم در سطح نهادی و هم در سطح ملی تاکید کرد.

  آقای دکتر یونس شکرخواه، عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، دیگر سخنران کلیدی این نشست، سخنرانی خود را تحت عنوان «هفته جهانی سواد رسانه­‌ای و اطلاعاتی؛ چشم‌انداز معاصر دیجیتال» ارائه کرد و از مدیریت حقوق دیجیتال اپلیکیشن‌ها و برنامه‌ها که با ظاهر آپدیت بر روی دیوایس‌ها نمایان می‌شوند گفت.  وی در سخنان خود با اشاره به نقشه سفر کاربر (User Journey Map)  از خطر تبدیل شدن به یک غارنشین دیجیتال گفت. او سواد دیجیتال را در داشتن سهمی در افزودن به دانش برشمرد و لازمۀ این امر را "آپلود کردن اطلاعات" در مقابل "صرفا یک دانلودر بودن" دانست. وی افزود سواد را باید در چرایی و فلسفه وجودی جستجو کرد؛ باید در تبلیغات و آگهی‌های بین برنامه‌ای جستجو کرد؛ و این بدین معناست که سواد را باید در همه جا گسترش داد. پدر روزنامه نگاری آنلاین ایران، ترویج اندیشۀ انتقادی نسبت به بسته‌های دریافتی و همچنین بالفعل کردن قابلیت‌های بالقوه و خارج شدن از حالت انفعال را از جمله وظایف مهم بر دوش جامعه برشمرد و افزود زمانی که اطلاعات (information) از طریق یک مدیا یا رسانه وارد عرصه بیان می‌شود از حالت معصومانه خود خارج شده و گفتمان همان رسانه را می‌گیرد و در واقع باید گفت رسانه‌ها امتداد حواس ما هستند؛ بعضی گفتمان‌ها صرفا اراده‌های معطوف به قدرتند و در مقابل این گفتمان‌ها نباید منفعل ماند.

پنل تخصصی اول، بر موضوع سواد رسانه­ای و هوش مصنوعی تمرکز داشت که به­طور خاص همراستا با محور اصلی برنامه 2024 هفته جهانی سواد رسانه­ای بود و 6 سخنران (2 سخنران خارجی و 4 سختران داخلی) در دو سطح معرفتی و کاربردی به این مسئله پرداختند.

پنل تخصصی دوم که برگزار کننده آن همراه اول بود، بر موضوعات جدید و پیشرو در این حوزه یعنی داده­ها و اهمیت آموزش سواد دیجیتال در مدیریت ظرفیت­های هوش مصنوعی و تقویت امنیت سایبری متمرکز بود.

پنل سوم و چهارم به صورت موازی برگزار شد که سخنرانی­های پنل سوم بر موضوع اختصاصی این سمینار، یعنی حکمرانی داده و داده­های بومی و جهانی تمرکز داشت و بحث حکمرانی داده در اتحادیه اروپا، امریکای لاتین و ایران بررسی شد.

پنل چهارم نیز بر موضوع سواد دیجیتال در رویکردی عمومی و از منظر اجتماعی و فرهنگی موردتوجه قرار گرفت و به­طور خاص بر موضوعات خانواده، جوانان و سایبورگ متمرکز بود.

در پنل آخر نیز بحث ارتباطات سیاسی در پیوند با سواد رسانه موردتوجه قرار گرفت و برخی مطالعات موردی از استفاده و کاربردهای سواد رسانه در رویدادهای سیاسی در کشورهای مختلف بررسی شد.

همین­طور در مراسم اختتامیه، پس از پخش پیام کرسی که از سوی مینگ کوک لیم، مشاور ارتباطات و اطلاعات دفتر یونسکو در رباط ارسال شده بود، در ادامه، دکتر عاملی، با اشاره به سه سطح "سواد عمومی"، "سواد اختصاصی" و "سواد تخصصی"، اذعان داشت از بین 89کشوری که درگیر برگزاری همایش و مراسم بزرگداشت هفته سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای هستند، 33 کشور به سطحی رسیده اند که دنبال سیاست گذاری برای تقویت سواد رسانه ای و اطلاعاتی هستند. رئیس این کرسی در همین راستا از تمام شرکت کنندگان و محققین دست اندرکار این نشست خواست تا با سیاست‌گذاری صحیح به سمت تقویت سواد رسانه و اطلاعاتی گام برداریم.

درنهایت، این سمینار با گزارش اداره­‌کنندگان پنل‌­ها شامل آقای دکتر شاهو صبار، خانم دکتر الهه نوری غلامی‌زاده، خانم دکتر زینب قاسمی طاری و خانم دکتر زهره نصرت خوارزمی و همین­طور گزارش دبیر علمی، آقای دکتر احسان شاه‌­قاسمی و دبیر اجرایی، خانم دکتر ماندانا سجادی به اتمام رسید.

​​​​​​​​​​​​​​

​​​​​​​
​​​​​​​