نشست تخصصی «نقد و تحلیل دو فیلم کوتاه با محوریت مسئله فلسطین» روز سه‌شنبه 6 خرداد 1404 با حضور دکتر قهرمانی و دکتر کدخدایی، به همت هسته مطالعات فلسطین دانشکده مطالعات جهان برگزار شد. در این نشست، علاوه بر تأملات نظری پیرامون نسبت سینما و سیاست، دو فیلم کوتاه «پرتقال یافا» و «A Short Film About Kids» مورد تحلیل دقیق قرار گرفتند.

سرمایه‌گذاری فرهنگی؛ سینما به‌مثابه ابزار دیپلماسی

دکتر قهرمانی در مقدمه سخنان خود بر اهمیت شناخت ساختار تولید فیلم تأکید کرد و یادآور شد که تحلیل سینمایی باید فراتر از کارگردان و نویسنده، به مسئله سرمایه‌گذار نیز توجه داشته باشد. او با اشاره به مشارکت فرهنگی ـ سینمایی فرانسه در منطقه، بر این نکته تأکید کرد که نگاه انتقادی اروپا به مسئله فلسطین و اسرائیل، به‌ویژه در قالب تولیدات فرهنگی، از یک سو ریشه در تاریخ استعماری دارد و از سوی دیگر، بیانگر تلاش برای ایفای نقش در نظم فرهنگی ـ سیاسی منطقه است.

هویت، تخیل و آینده در «فیلمی کوتاه درباره کودکان»

در ادامه، فیلم «A Short Film About Kids» مورد بررسی قرار گرفت. پرچم فلسطین به‌عنوان عنصری تکرارشونده در تمامی صحنه‌ها، نقشی بنیادین در تثبیت هویت جغرافیایی و سیاسی فیلم ایفا می‌کند. در غیاب این نماد، فیلم می‌توانست به هر جغرافیای اشغالی دیگری نسبت داده شود.
عنصر «دیوار»، که ابتدا و انتهای آن دیده نمی‌شود، نمادی از اشغال و محدودیت است؛ اما کودکان با نیروی تخیل، به دریا می‌رسند. جنسیت کاملاً مردانه کودکان نیز نشان از نسل آینده‌ای دارد که نه با خیال، بلکه در واقعیت، راه عبور از دیوارها را خواهند جست.
رنگ‌پردازی و نور، در خلق جهان کودکی و انتقال فضای ذهنی نقش بسزایی دارد و به تماشاگر اجازه می‌دهد وارد دنیای درونی کاراکترها شود.

پرتقال یافا؛ بازنمایی استعاری هویت فلسطینی

در تحلیل فیلم «An Orange from Jaffa»، پرتقال به‌مثابه نماد تاریخی و فرهنگی فلسطین محور بحث قرار گرفت. این میوه، که از دیرباز با هویت فلسطینی پیوند خورده، در پایان فیلم میان دو شخصیت فلسطینی اهل غزه و کرانه باختری تقسیم می‌شود؛ استعاره‌ای از اشتراک در رنج و هویت.
شخصیت پسر جوان با ویژگی‌هایی چون صداقت، عدم تظاهر، و تعلق‌خاطر زبانی (تلفظ «یعقوب» به‌جای «یاکوب») به تصویر کشیده شده است. کارت هویت لهستانی او، پیوندی بین دو تاریخ مهاجرتی (یهودیان و فلسطینیان) را یادآور می‌شود.
فیلم با حضور نامحسوس اما پررنگ مادران ـ چه در روایت فلسطینی، چه در کنش سرباز اسرائیلی ـ مفهوم «مام میهن» و دوگانگی هویت را برجسته می‌سازد.
در سکانس پایانی، عبور این دو فلسطینی از جاده‌ای تاریک و خوردن پرتقال درون تاکسی، بی‌آنکه اجازه پیاده شدن یا بازگشت داشته باشند، تصویری استعاری از بی‌اختیاری، انتظار و استمرار وضعیت اشغال را ترسیم می‌کند.

دو رویداد فرعی در فیلم نیز واجد بار معنایی ویژه‌ای بودند:
نخست، ارائه کرم ضدآفتاب از سوی پسر غزوی به سرباز اسرائیلی که به‌طور کنایه‌آمیز، تعلق نداشتن سرباز به این اقلیم را نشان می‌داد. دوم، صحنه‌ای استرس‌زا که در ابتدا تصور می‌شود پیش‌درآمدی برای حمله نظامی است، اما در نهایت صرفاً یک فیلم‌برداری تبلیغاتی از حرکات نظامی است. این لحظه، به‌خوبی اضطراب و بی‌ثباتی زیستن در فضای اشغال‌شده را به تصویر می‌کشد.