رشته مطالعات هند
پیشینه رشته مطالعات هند
کشور هند دارای تمدن و فرهنگی است که قدمت آن به بیش از سه هزار سال می‌رسد. دو مذهب بزرگ بودایی و هندو در این منطقه سر برآورده‌اند.
این کشور سومین جمعیت مسلمان جهان را در خود جای داده است. هجده زبان رسمی و 35 زبان رایج در آن وجود دارد.
یکی از بزرگ‌ترین کشورها به‌لحاظ جمعیت و نیز تنوع و کثرت اقوام، گروه‌ها و فرقه‌های مختلف است که موجب نوعی هم‌زیستی بی‌نظیر در این کشور شده و زمینه‌های یکی از موفق‌ترین الگوهای دموکراسی
در جهان غیرغربی را فراهم آورده است. در زمینة اقتصادی نیز بنا بر پیش‌بینی‌های سازمان‌های اقتصادی معتبر جهان، در حال تبدیل‌شدن به یکی از بزرگ‌ترین کشورهای صنعتی دنیاست.
به‌علاوه کشور هند با داشتن قدرت اقتصادی رو به گسترش و دست‌یافتن به انرژی هسته‌ای و تسلیحات نظامی بسیار پیشرفته از اهمیت فوق‌العاده‌ای در مناسبات جهانی برخوردار است.
نمایندگان هند تلاش می‌کنند تا با تأکید بر مزیت‌های سیاسی و اقتصادی خود از جایگاه والاتری در سازمان‌های بین المللی مانند سازمان ملل برخوردار شوند و بر حق خود بر عضویت دائمی شورای امنیت تأکید می‌کنند.
هند، به‌عنوان یکی از پرچمداران مبارزه با استعمار کهنه، در سال ۱۹۴۷ از طریق انقلابی مسالمت‌آمیز، بر افسانة جاودانه‌بودن استعمار بریتانیا خط بطلان کشید و به استقلال دست یافت.
جایگاه هند در شبه‌قاره هند بر اهمیت این کشور در معادلات بین‌المللی افزوده است. همسایگی این کشور با ایران و جایگاه آن در آسیا اهمیت هند را برای ایران دوچندان کرده است.
تاریخ روابط ایران و هند به بیش از قرن‌ها می‌رسد، چرا که قبل از شکل‌گیری پاکستان، ایران و هند همسایة دیوار به دیوار بودند. هند از بنیانگذاران جنبش عدم تعهد است و از جایگاه ویژه‌ای در میان اعضای این جنبش دارد. روابط ایران و هند تحت تأثیر شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دستخوش تحولات بسیاری شده است، اما در هر شرایطی، دو کشور برای این روابط احترام ویژه‌ای قائل بوده‌اند.
مطالعات هند و هندشناسی با ایجاد بستر مناسبی برای معرفی و آگاهی از تاریخ، تمدن، نظام سیاسی، ساختار اجتماعی و فرهنگی این کشور
شرایط لازم برای تحقق پژوهش‌ها و مطالعات بیشتر را در این زمینه فراهم می‌سازد.
رشته مطالعات هند
رشته مطالعات هند ماهیتی میان رشته‌ای دارد. بر همین اساس از حوزه‌های مختلف علوم انسانی در طراحی این رشته استفاده شده است.
این رشته به‌منظور تربیت نیروی انسانی متخصص در سازمان‌ها و نهادهای ملی و بین‌اللملی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور اعم از سازمان‌ها و نهادهای خصوصی و دولتی
که در زمینه‌های اجرایی و تحقیقاتی و آموزشی فعالیت می‌کنند و تقویت و گسترش مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در حوزه هند تدوین شده است.
قابلیت‌ها و توانایی‌های دانش‌آموختگان
۱. کارشناسی فعالیت‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی مربوط به حوزة هند
۲. انجام پژوهش‌های لازم در خصوص مسائل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی هند به‌منظور بسط تجربه‌های بین‌المللی
۳. توسعه آموزش‌های بین‌المللی در مورد کشورهای مهم محل منافع و تهدیدات بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران
کارشناسی ارشد رشته مطالعات هند
طول دوره و شکل نظام آموزشی
طول دوره بر اساس ماده ۶ آیین‌نامة آموزشی دورة کارشناسی‌ارشد مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی ۲ سال و حداکثر ۵/۲ سال پیش‌بینی شده است.
واحدهای هر نیم‌سال حداقل ۹ واحد است (مادة ۹ آیین‌نامه) و دروس به‌صورت ترمی- واحدی عرضه می‌شود. هر واحد درس نظری ۱۶ ساعت و هر واحد درس عملی ۳۲ ساعت است.
واحدهای درسی
۳۲ واحد درسی دانشجویان دورة کارشناسی‌ارشد مطالعات هند به شرح زیر است:
الف) ۲۰ واحد الزامی
ب) ۸ واحد اختیاری-اختصاصی
ج) ۴ واحد پایان‌نامه
لازم است در نیم‌سال نخست تحصیلی سه درس (6 واحد) مبانی جامعه‌شناسی، مبانی علم اقتصاد و مبانی علم سیاست و در نیم‌سال دوم تحصیلی نیز سه درس (6 واحد)
از یکی از سه گراش اقتصاد (آمار مقدماتی، اقتصاد توسعه، و اقتصاد بین‌الملل)، علوم سیاسی (اصول روابط بین‌الملل، حقوق سازمان‌های بین‌المللی، و مبانی ژئوپلتیک)، و جامعه‌شناسی و فرهنگ
(مبانی جمعیت‌شناسی، مبانی ارتباطات جمعی، و ارتباطات و فرهنگ) اخذ شود.
جدول 1- دورس جبرانی
| شمارة درس | نام درس | تعداد واحد | تعداد ساعت | پیش‌نیاز | ||
| نظری | عملی | نظری | عملی | |||
| 001-05-65 | مبانی جامعه‌شناسی | 2 | 32 | – | ||
| 002-05-65 | مبانی علم سیاست | 2 | 32 | – | ||
| 024-05-65 | مبانی الهیات | 2 | 32 | – | ||
| 023-07-65 | مفاهیم و نظریه‌های مطالعات فرهنگی | 2 | 32 | – | ||
| 003-20-65 | روش تحقیق | 2 | 32 | – | ||
جدول 2- دروس اصلی
| شمارة درس | نام درس | تعداد واحد | تعداد ساعت | پیش‌نیاز | ||
| نظری | عملی | نظری | عملی | |||
| 003-05-65 | روش تحقیق در مطالعات میان‌رشته‌ای | 2 | 1 | 32 | 32 | – |
| 005-05-65 | ادیان و اساطیر در هند | 3 | 48 | – | ||
| 006-05-65 | سیاست و حکومت در هند | 2 | 32 | – | ||
| 008-05-65 | اقتصاد هند | 2 | 32 | – | ||
| 010-05-65 | ساختار اجتماعی هند | 2 | 32 | – | ||
| 011-05-65 | سیاست خارجی هند | 2 | 32 | – | ||
| 022-05-65 | میراث ادبی ایران در هند | 2 | 32 | – | ||
جدول 3- دروس اختیاری
| شمارة درس | نام درس | تعداد واحد | تعداد ساعت | پیش‌نیاز | ||
| نظری | عملی | نظری | عملی | |||
| 007-05-65 | دیدگاه مهاتما گاندی | 2 | 32 | – | ||
| 009-05-65 | مطالعات فرهنگی هند | 2 | 32 | – | ||
| 012-05-65 | ملت‌سازی و توسعة سیاسی در هند | 2 | 32 | – | ||
| 015-05-65 | سمینار | 2 | 32 | – | ||
| 016-05-65 | زبان‌های هندی | 2 | 32 | – | ||
| 017-05-65 | شرق‌شناسی | 2 | 32 | – | ||
| 018-05-65 | سینما و هنر در هند | 2 | 32 | – | ||
| 019-05-65 | زبان تخصصی | 2 | 32 | – | ||
| 020-05-65 | تاریخ استعمار و مبارزات آزادی‌بخش در هند | 2 | 32 | – | ||
| 021-05-65 | اندیشة سیاسی در هند مدرن | 2 | 32 | – | ||
| 025-05-65 | جغرافیای سیاسی شبه‌قارة هند | 2 | 32 | – | ||
| 026-05-65 | دموکراسی در هند | 2 | 32 | – | ||
| 027-05-65 | ادبیات هند | 2 | 32 | – | ||
| 028-05-65 | جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی هند | 2 | 32 | – | ||
| 029-05-65 | رابطة سیاسی جمهوری اسلام ایران و هند | 2 | 32 | – | ||
| 030-05-65 | روابط فرهنگی- اجتماعی ایران و هند | 2 | 32 | – | ||
دکتری رشته مطالعات هند
اهداف دوره دكتری رشته مطالعات جهان گرایش مطالعات هند
گرایش مطالعات هند مطالعات میان‌رشته‌ای است كه سابقه‌ای طولانی در دانشگاه‌هاي جهان دارد. اين گرایش دانشگاهي به مطالعه هند از منظر تاريخی، سياسی، اقتصادی و فرهنگی مي‌پردازد
و سعي دارد برداشتي صحيح از واقعيت هند در بستر تحولات دروني آن كشور و تحولات بين‌المللي و جهاني ارائه کند.
هدف اين گرایش تربيت متخصصاني است كه بتوانند كشور هند را در داخل و بيرون از كشور بشناسند؛ از يك‌سو ريشه و علل رفتارهاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي-فرهنگي هند را درك کنند،
از سوي ديگر با پيگيری نقش هند در تحولات بين‌المللی بتوانند آن را در بستر اين علل تحليل کنند.
بر این اساس دانشگاه تهران علاوه‌بر جذب دانشجو در دوره کارشناسی‌ارشد،در دوره دکتری تخصصی این رشته نیز دانشجو می‌پذیرد.
هدف از برگزاری این دوره، شناخت بیشتر هند در گذشته و حال با مطالعه حوزه‌های به‌هم مرتبط هويت ملی، روابط اجتماعی، روابط بين‌المللی، ساختار فرهنگی و نهادهای رسانه‌ای هند و روابط سياسی، فرهنگی
و اقتصادي ايران و هند است. در اين گرایش دانشجويان ضمن آشنایی با حوزه‌هاي نظری که فهم دقيق‌تر و عميق‌تری را نسبت به هند به‌وجود میآورد با وضعيت فعلی و واقعی هند آشنا مي‌شوند.
طول دوره و ساختار آن رشته مطالعات هند
طول دوره دكتری آموزش عالی براي گذراندن دروس و تدوين رساله دكتری تابع آیين‌نامه آموزشی مصوب شورای عالی برنامه‌ريزی وزارت علوم، تحقيقات و فناوری است كه در چهار سال،
دو مرحله آموزشی و پژوهشی را شامل مي‌شود. دانشجويان شاغل به تحصيل در اين دوره بايد در مرحلة آموزشي دروس كمبود، دروس اصلي و دروس اختياري را با موفقيت بگذرانند.
پس از آن بايد در امتحان جامع مطابق آیين‌نامه تحصيلات تكميلي (دكتري) شركت کنند و با موفقيت اين امتحان را بگذرانند كه به مرحلة «بسندگي علمي» برسند. پس از اتمام موفقيت‌آميز مرحله آموزشی،
دانشجو بايد در مرحلة پژوهشي ثبت نام و نسبت به تدوين و تكميل رسالة دكتري خود با تمركز بر موضوعات آموزش عالي اقدام و با موفقيت از آن دفاع کند.
جدول 1. دروس جبرانی رشته مطالعات جهان گرایش مطالعات هند مقطع دكتری
| رديف | نام درس | تعداد واحد | تعداد ساعات | پیش‌نیاز | ||||
| نظري | عملي | جمع | نظري | عملي | جمع | |||
| 1 | تاریخ هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 2 | زبان هندی | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 3 | ساختار اجتماعی هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 4 | سیاست و حکومت در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 5 | دیدگاه‌های مهاتما گاندی و دیگر رهبران آزادیخواه هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 6 | ادیان و اساطیر در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| جمع كل واحدها | 12 | – | 12 | 192 | – | 192 | ||
جدول 2. دروس اصلي رشته مطالعات جهان گرایش مطالعات هند مقطع دكتری
| رديف | نام درس | تعداد واحد | تعداد ساعات | پیش‌نیاز | ||||
| نظري | عملي | جمع | نظري | عملي | جمع | |||
| 1 | توسعة اقتصادی هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 2 | نقاط عطف در تاریخ هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 3 | ادیان و مکاتب فلسفی هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 4 | مطالعة تحلیلی روابط ایران و هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 5 | خانواده و تغییرات اجتماعی در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 6 | نظام حکمرانی و قانون اساسی هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| جمع کل واحدها | 12 | – | 12 | 192 | – | 192 | – | |
جدول 3. دروس اختياري رشته مطالعات جهان گرایش مطالعات هند مقطع دكتری
| رديف | نام درس | تعداد واحد | تعداد ساعات | پیش‌نیاز | ||||
| نظري | عملي | جمع | نظري | عملي | جمع | |||
| 1 | معماری هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 2 | زنان و سنت‌های دینی در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 3 | فلسفة یوگا در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 4 | ادبیات هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 5 | جامعه‌شناسی دین در هند | 3 | – | 3 | 48 | – | 48 | – |
| 6 | سیاست‌های روستایی در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 7 | هند و جهانی‌شدن | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 8 | کاست و سیستم کاست در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 9 | رسانه در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 10 | سیستم حقوقی و قضایی در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 11 | سمینار | – | 2 | 2 | – | 64 | 64 | – |
| 12 | تأثیر هنر و فرهنگ ایرانی بر هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 13 | اسلام و جایگاه مسلمانان در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 14 | عقاید و ایده‌های مؤثر سیاسی در هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 15 | زبان اردو | 1 | 1 | 2 | 16 | 32 | 48 | – |
| 16 | سینمای هند | 1 | 1 | 2 | 16 | 32 | 48 | – |
| 17 | هند و همسایگانش | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 18 | موسیقی هند | 1 | 1 | 2 | 16 | 32 | 48 | – |
| 19 | مطالعات زبان‌شناسی هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 20 | نظام آموزشی و تعلیم و تربیت هند | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| 21 | دین در هند مدرن | 2 | – | 2 | 32 | – | 32 | – |
| جمع کل واحدها | 38 | 5 | 43 | 608 | 160 | 768 | – | |
دانشجويان باید از دروس ارائه شده در جدول 3، 6 واحد را بنا به نظر (گروه / استاد راهنما/ …) انتخاب کنند.