تاریخچة تأسیس دانشکده مطالعات جهان
اندیشة راه‌اندازی مرکزی دانشگاهی برای مطالعة کشورهای جهان در ایران، نخستین‌بار در سال ۱۳۷۵ شکل‌گرفت.
این ایده را دکتر سعیدرضا عاملی، استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران، مطرح کردند سپس، با انتخاب همکارانی از دانشکدة علوم اجتماعی، حقوق و علوم سیاسی، ادبیات و زبان‌های خارجی، و هنرهای زیبا، با جدیت و تلاشی پیگیر حرکتی آغاز شد
این ایده در سال ۱۳۸۰، با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر حکیم جمهوری اسلامی ایران، طرح موضوع شد و مورد استقبال، تشویق و راهنمایی ایشان قرارگرفت. در سال ۱۳۸۳، دکتر محمدرضا عارف، در مقام معاون اول رئیس‌جمهور، این کار را تشویق کردند و دولت وقت از طرح تأسیس مؤسسة مطالعات آمریکا و اروپا در یکی از دانشگاه‌های برتر ایران حمایت کرد. دکتر عاملی این طرح را با دکتر رضا فرجی‌دانا، رئیس وقت دانشگاه تهران، در میان گذاشتند و با حسن نظر شورای دانشگاه، مسیر حرکت برای تیم مؤسس هموار شد.
مؤسسة مطالعات آمریکای شمالی و اروپا نقطة آغازین این حرکت بود که در سال ۱۳۸۳ در آپارتمانی کوچک و اجاره‌ای در خیابان طالقانی رسمیت یافت. یک سال پس از آن، نخستین دورة آموزشی با جذب دانشجو در رشتة مطالعات آمریکای شمالی و نقل مکان به کوچة بهشت در محلة امیرآباد برگزار شد. مؤسسه با حضور عالم فقید آیت‌الله عمید زنجانی، رئیس وقت دانشگاه تهران، در مکان جدید رسماً افتتاح و در همان زمان، تأسیس دانشکدة مطالعات جهان پیشنهاد شد. در این مقطع از فعالیت مؤسسه، در کنار رئیس آن استادانی چون دکتر حمید عبداللهیان، دکتر محمدباقر قهرمانی، دکتر محمرضا سعیدآبادی، دکتر سید محمدعلی موسوی، دکتر حسن حسینی و دکتر سید محمد مرندی به همراه استادانی از دانشگاه‌های خارج از کشور دروس رشتة مطالعات آمریکای شمالی را تدریس می‌کردند.
حرکت در این مسیر با جذب دانشجو در رشته‌های مطالعات روسیه، مطالعات بریتانیا و مطالعات فرانسه، در دومین سال تأسیس جدیت بیشتری یافت و مؤسس این نهاد علمی و همکاران ایشان را بر آن داشت تا راه‌اندازی بیش از ۲۰ رشته را در دستور کار قراردهند. کاری بزرگ در این اندازه در قالب مؤسسة کوچکی که شکل گرفته بود نمی‌گنجید و میدانی فراخ‌تر می‌طلبید. رایزنی با نهادها و افراد مسئول و صاحب‌نظر در سطوح گوناگون ادامه یافت و در بهمن ۱۳۸۶ «دانشکدة مطالعات جهان» با هدف تربیت نیروهای متخصص برای بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی در داخل و خارج از کشور، به تصویب هیئت رئیسه دانشگاه تهران رسید.
ساختمانی نیمه‌کاره در پردیس شمالی دانشگاه تهران امیدی شد برای تأسیس دانشکده‌ای که بتواند این رشته‌ها را در خود جای‌دهد.
کار بی‌وقفه و تلاش همة مدیران، کارمندان و اعضای هیئت علمی و سایر حامیان دانشکده در بخش‌های مختلف دانشگاه تهران، ساختمان نیمه‌کاره را در مدت کوتاهی برای تأسیس نخستین دانشکدة کشورشناسی زیر چتر گستردة نماد آموزش عالی ایران، دانشگاه تهران، مهیاساخت تا در دورة ریاست دکتر فرهاد رهبر بر دانشگاه تهران و در مراسمی در آستانة روز معلم سال ۱۳۸۷، دانشکدة مطالعات جهان را رئیس مجلسی معلم، دکتر غلامعلی حدادعادل، افتتاح کنند که از حامیان و مشاوران تأسیس این نهاد آموزشی بودند.
نخستین دانشکدة کشورشناسی و مطالعات منطقه‌ای با رویکردی میان‌رشته‌ای و نوین شکل‌گرفت و گسترش یافت، به‌گونه‌ای که به سرعت در همان سال تأسیس، رشته‌های مطالعات هند و مطالعات آمریکای لاتین با جذب دانشجو در مقطع کارشناسیارشد به جمع رشته‌های پیشین پیوست. مطالعات کشورهای آلمانی‌زبان نیز دیگر رشته‌ای بود که به گنجینة دانش این نهاد نوپا اضافه شد.
مطالعات جهان با اضافه‌شدن رشته‌های مطالعات ژاپن، مطالعات مصر، مطالعات فلسطین و مطالعات عراق در سال ۱۳۹۱، نگاه نوینی در کسب معرفت دربارة دنیای موسوم به شرق بنیان نهاد و همچنان آغازگربودن در حرکتی معرفتی در چارچوبی ایرانی- اسلامی را سرلوحة کار خود قرار داده است.
از آنجا که غیرایرانیان، و حتی در مواردی ایرانیان، ایران را با رویکردی غربی و به اصطلاح شرق‌شناسانه مطالعه کرده‌اند، دانشکدة مطالعات جهان با ابتکار برای بسط رویکرد مبتنی بر حقیقت و غیرغربی در مطالعة ایران، رشتة مطالعات ایران را برای دانشجویان غیرایرانی در مقطع کارشناسیارشد راه‌اندازی و نخستین گروه دانشجویان غیرایرانی را در سال ۱۳۹۰ جذب کرد و این روند همچنان ادامه دارد. نظر به اهمیت آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان، در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶، طی مراسم بزرگداشت مقام معلم در دانشکدة مطالعات جهان، آزمایشگاه‌های زبان این دانشکده با حضور دکتر محمود نیلی‌احمدآبادی، ریاست محترم وقت دانشگاه، افتتاح شد.
جذب دانشجو در مقطع دکتری از همان ابتدای تأسیس مشغلة ذهنی مدیران دانشکده بود تا اینکه این مهم در سال ۱۳۸۸ تحقق یافت و جذب دانشجو در این مقطع در رشتة مطالعات آمریکا آغاز شد و همچنان ادامه دارد. راه‌اندازی مقطع دکتری در دستور کار سایر رشته‌های دانشکدة مطالعات جهان قرارگرفت و در سال ۱۳۹۷ پنج گرایش دیگر نیز در این مقطع دانشجو جذب کردند: گرايش مطالعات بريتانيا، گرايش مطالعات روسيه، گرايش مطالعات فرانسه، گرايش مطالعات هند، و ایران شناسی.
اکنون دانشکدة مطالعات جهان از یک‌سو در مقطع تحصیلات تکمیلی در رشته‌های مختلف کشوری و منطقه‌ای دانشجو می‌پذیرد، و از سوی دیگر زمینه را برای پژوهش دربارة کشورهای مورد مطالعه در حوزه‌های گوناگون فرهنگی، سیاستی، جامعه‌شناختی، اقتصادی، رسانه‌ای و نظایر آن فراهم می‌سازد. علاوه‌بر این، دانشکده در نظر دارد در آینده رشته‌هایی موضوعی از قبیل مطالعات صلح، مطالعات محیط‌زیست، و مطالعات تروریسم را نیز راه‌اندازی کند.
گرچه دانشکده به نحوی تازه‌تأسیس است، از همان بدو امر استوار و مصمم قدم در راه نهاده است و با راه‌اندازی و پذیرش دانشجو در رشته‌های مطالعات آمریکای شمالی، مطالعات بریتانیا، مطالعات روسیه، مطالعات فرانسه، مطالعات آمریکای لاتین، مطالعات هند، مطالعات آلمان، مطالعات ژاپن، مطالعات مصر، مطالعات عراق، مطالعات فلسطين، مطالعات آفریقا، و مطالعات ايران (براي دانشجويان غيرايراني) با عزم بر تداوم، گسترش و افزایش رشته‌های جدید مطالعات کشوری، این راه را برای همیشه با چراغ دانش و نیروی پویش ادامه خواهد داد، به‌گونه‌ای که تا کنون با همکاری پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بيش از ۲۰ رشته تدوین شده است.
در آغاز این دانشکده در مقطع دکتری در رشتة مطالعات آمریکای شمالی دانشجو می‌گرفت. اما در سال ۱۳۹۷ در پنج رشتة دیگر نیز جذب دانشجو در مقطع دکتری را ادامه داد: مطالعات بریتانیا، مطالعات فرانسه، مطالعات روسیه، مطالعات هند و ایران‌شناسی.
مؤسسة مطالعات آمریکای شمالی و اروپا، به آدرس http://inaes.ut.ac.ir، با اعتباري افزون‌تر نیز در کنار دانشکدة مطالعات جهان همچنان به فعالیت‌های پژوهشی خود ادامه می‌دهد.
علاوه‌بر آن، مركز مطالعات بين‌المللی دينی، به آدرس http://cirs.ut.ac.ir، و مركز پژوهشی سياست‌های فضای مجازی، به آدرس http://crpc.ut.ac.ir، نيز از جمله مراكز در حال فعاليت در دانشكدة مطالعات جهان هستند.
همچنین، با توجه به رویکرد دوفضایی به فرهنگ و فضای مجازی، تلاشی دوسویه و بلکه چندسویه برای درک عمیق‌تر رابطة فناوری فضای مجازی با انسان و جامعة مرتبط با این فضا و در تعبیري دقیق‌تر، رابطة فضای مجازی و فرهنگ، راه‌اندازی کرسی یونسکو در فضای مجازی و فرهنگ، به آدرس http://ucccdsw.ut.ac.ir، از دیگر فعالیت‌های دانشکدة مطالعات جهان بوده است.